[Research Contribution] Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tại TP. Hồ Chí Minh – Kỳ 2: Hàm ý chính sách cho TP.HCM

4 Tháng Năm, 2025

Từ khóa: Vận dụng; Tư tưởng Hồ Chí Minh; Phát triển khoa học và công nghệ; Đổi mới Sáng tạo; TP.HCM; Giải pháp

Ở kỳ 1 của bài viết, tác giả của Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) đã phân tích những thực trạng, thành tựu và hạn chế của việc nghiên cứu và ứng dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tại TP.HCM. Từ đây, tác giả nhấn mạnh rằng cần hoàn thiện các cơ chế, chính sách ưu tiên, tăng cường đầu tư đồng bộ vào hạ tầng khoa học, công nghệ, nâng cao chất lượng nhân lực và mở rộng hợp tác quốc tế. Điều này không chỉ đảm bảo sự phát triển bền vững mà còn khẳng định vị thế Việt Nam trong nền kinh tế tri thức toàn cầu. Cùng tìm hiểu tại Kỳ 2 của bài viết!

Thumb Lớn Thương Hiệu Học Thuật Mới (3)

Giải pháp nhằm phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo tại TP.HCM

Mặc dù TP.HCM đã đạt được những thành tựu quan trọng trong việc phát triển KH&CN và ĐMST, vẫn còn nhiều vấn đề đặt ra, cần giải quyết để đạt được sự phát triển bền vững và cạnh tranh quốc tế. 

Để thúc đẩy KH&CN và ĐMST, TP.HCM cần tập trung thực hiện các giải pháp chiến lược mang tính đột phá. Những định hướng chính bao gồm hoàn thiện cơ chế chính sách, phát triển nguồn nhân lực, tăng cường hợp tác quốc tế và xây dựng các trung tâm nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Đây là nền tảng để thành phố nâng cao năng lực cạnh tranh, khẳng định vai trò là trung tâm KH&CN hàng đầu khu vực.

Một là, cần hoàn thiện cơ chế chính sách phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. 

Hệ thống chính sách hiện hành chưa đủ linh hoạt và đồng bộ để thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động ĐMST, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp trọng điểm. Theo báo cáo từ Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM (2023), các chính sách khuyến khích nghiên cứu và phát triển (R&D) và chuyển giao công nghệ còn nhiều bất cập, đặc biệt là trong việc hỗ trợ tài chính và thủ tục hành chính. Cụ thể, các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), mặc dù chiếm tỷ lệ lớn trong hệ sinh thái khởi nghiệp của Thành phố, lại gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận các chương trình hỗ trợ từ ngân sách nhà nước. Điều này đã hạn chế khả năng đổi mới và tăng trưởng của họ trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu. So với các thành phố trong khu vực như Singapore hay Bangkok, chính sách ĐMST của TP.HCM vẫn thiếu tính linh hoạt và các ưu đãi đặc biệt để thu hút đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao.

Hai là, cần đẩy mạnh việc phát triển nguồn nhân lực đáp ứng năng lực ứng dụng và phát triển KHCN và ĐMST. 

Mặc dù số lượng cán bộ KH&CN đã tăng đáng kể, chất lượng và chuyên môn hóa chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển trong các lĩnh vực chiến lược như vi mạch, trí tuệ nhân tạo (AI), và công nghệ sinh học. Báo cáo từ UBND TP.HCM (2023) cho thấy tỷ lệ chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực này còn rất thấp, dẫn đến việc Thành phố phải phụ thuộc nhiều vào chuyên gia quốc tế hoặc các công ty nước ngoài. Hơn nữa, chính sách đãi ngộ và môi trường làm việc chưa đủ hấp dẫn để giữ chân nhân tài. Ví dụ, theo Nghị quyết số 27/2023/NQ-HĐND, mức thu nhập khuyến khích cho các chuyên gia KH&CN là 30-100 triệu đồng/tháng, thấp hơn so với các quốc gia trong khu vực có mức đãi ngộ cạnh tranh hơn.

Phát triển nguồn nhân lực là chiến lược cốt lõi để thực hiện hiệu quả các giải pháp ĐMST. Hiện nay, tỷ lệ chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ sinh học còn thấp (Dũng, 2023). Thành phố cần tăng cường hợp tác với các tổ chức giáo dục quốc tế để nâng cao chất lượng đào tạo và thu hút chuyên gia thông qua chế độ đãi ngộ cạnh tranh. Việc thực hiện Nghị quyết số 27/2023/NQ-HĐND về hỗ trợ tài chính cho các nhà khoa học cần được giám sát và điều chỉnh để đáp ứng yêu cầu thực tế, đặc biệt trong việc tạo môi trường làm việc hấp dẫn nhằm giữ chân nhân tài.

Ba là, cần đẩy mạnh việc tăng cường hợp tác quốc tế để phát triển khoa học, công nghệ và hợp tác quốc tế

Hợp tác quốc tế là yếu tố then chốt để tiếp cận công nghệ tiên tiến và mở rộng thị trường cho các sản phẩm KH&CN. TP.HCM cần tăng cường hợp tác với các tổ chức nghiên cứu, doanh nghiệp và chính phủ nước ngoài. Việc hợp tác với các trung tâm KH&CN quốc tế không chỉ giúp Thành phố tiếp cận các công nghệ hiện đại mà còn tạo cơ hội học hỏi các mô hình quản lý và triển khai ĐMST hiệu quả. Chẳng hạn, hợp tác với các tập đoàn công nghệ lớn như Google, Microsoft hay Intel có thể giúp Thành phố thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ 4.0 trong các lĩnh vực như quản lý đô thị và y tế. Ngoài ra, Thành phố cần tham gia tích cực vào các chương trình hợp tác khu vực, chẳng hạn như ASEAN Innovation Network, để mở rộng kết nối với các hệ sinh thái ĐMST khu vực. Việc xây dựng các dự án hợp tác đa phương trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, blockchain, và năng lượng tái tạo sẽ giúp Thành phố tận dụng được nguồn lực quốc tế để phát triển các sản phẩm và dịch vụ công nghệ cao. Xây dựng các trung tâm nghiên cứu và đổi mới sáng tạo TP.HCM cần đầu tư mạnh mẽ vào việc xây dựng và phát triển các trung tâm nghiên cứu và đổi mới sáng tạo (IIC) để tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động R&D và ĐMST. Trung tâm Khởi nghiệp ĐMST TP.HCM (Sihub) đã đạt được những thành công nhất định, nhưng cần mở rộng quy mô và nâng cao năng lực để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới. Theo báo cáo của Sihub (2023), thành phố đã hỗ trợ hơn 6.000 doanh nghiệp khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong giai đoạn 2021-2023. Tuy nhiên, tỷ lệ thương mại hóa các sản phẩm công nghệ vẫn còn thấp, chỉ đạt khoảng 30%. Viện Công nghệ tiên tiến và Đổi mới sáng tạo (IIC), dự kiến đi vào hoạt động năm 2025, được kỳ vọng sẽ trở thành trung tâm nghiên cứu liên ngành hàng đầu khu vực. Với nhiệm vụ kết nối các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp, IIC sẽ là cầu nối để thúc đẩy chuyển giao công nghệ và ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn. Ngoài ra, Thành phố cần xây dựng thêm các phòng thí nghiệm tiên tiến và không gian làm việc chung (co-working spaces) để hỗ trợ các startup công nghệ và các nhóm nghiên cứu. 

TP.HCM đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành trung tâm KH&CN và ĐMST hàng đầu khu vực, nhưng để đạt được mục tiêu này, cần triển khai đồng bộ các giải pháp khả thi với sự cam kết mạnh mẽ từ các bên liên quan. Hoàn thiện cơ chế chính sách là yếu tố tiên quyết. Theo UBND TP.HCM (2023), các chính sách hiện hành chưa đủ linh hoạt để thúc đẩy ĐMST, đòi hỏi sự cải tiến hướng tới ưu đãi thuế cho doanh nghiệp công nghệ, giảm thiểu thủ tục hành chính và minh bạch hóa quản lý nguồn vốn đầu tư. Việc tham khảo mô hình của các thành phố như Singapore, nơi các chính sách phát triển công nghệ tiên tiến được triển khai hiệu quả, là cách tiếp cận cần thiết để xây dựng một môi trường pháp lý thuận lợi. Bên cạnh đó, việc triển khai các quỹ hỗ trợ ĐMST như Quỹ Phát triển KH&CN cần được mở rộng, đảm bảo tài trợ cho các doanh nghiệp ở các giai đoạn từ nghiên cứu, phát triển đến thương mại hóa sản phẩm.

Hợp tác quốc tế là yếu tố đòn bẩy để tăng tốc chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ cao. Thành phố nên chủ động tham gia các chương trình hợp tác khu vực như ASEAN Innovation Network để kết nối các hệ sinh thái ĐMST khu vực. Đồng thời, hợp tác với các tập đoàn lớn như Microsoft và Intel có thể thúc đẩy các dự án chuyển giao công nghệ tiên tiến, từ đó mở rộng thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp công nghệ địa phương (Nguyễn & Trần, 2023). Các chính sách thu hút đầu tư nước ngoài cần được gắn liền với các cam kết hỗ trợ doanh nghiệp nội địa để tạo ra một hệ sinh thái ĐMST đồng bộ.

Bốn là, đẩy mạnh việc ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm phát KH&CN và ĐMST

Một vấn đề đáng chú ý khác là hiệu quả chuyển giao và ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn. Mặc dù, các viện nghiên cứu và trường đại học tại Thành phố đã đạt được nhiều thành tựu nghiên cứu đáng kể, nhưng phần lớn các kết quả này chưa được thương mại hóa hiệu quả hoặc chưa phù hợp với nhu cầu của thị trường. Theo Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM (2023), tỷ lệ chuyển giao công nghệ thành công chỉ đạt khoảng 20% trong giai đoạn 2021-2023. Điều này phản ánh sự thiếu gắn kết giữa các viện nghiên cứu, trường đại học và các doanh nghiệp, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp trọng điểm như sản xuất chế biến và công nghệ thông tin.

Những vấn đề về cơ chế chính sách, nguồn nhân lực, và ứng dụng kết quả nghiên cứu không chỉ đặt ra thách thức mà còn là cơ hội để TP.HCM định hình lại chiến lược phát triển KH&CN và ĐMST. Các giải pháp cần thiết bao gồm cải cách mạnh mẽ hệ thống chính sách khuyến khích ĐMST, nâng cao chất lượng và số lượng nguồn nhân lực, và thúc đẩy sự gắn kết giữa nghiên cứu và thị trường. Việc giải quyết hiệu quả những vấn đề này sẽ giúp Thành phố không chỉ khẳng định vị thế trong nước mà còn trở thành trung tâm ĐMST hàng đầu khu vực.

Xây dựng các trung tâm nghiên cứu và đổi mới sáng tạo là bước đi chiến lược để thực hiện hóa các mục tiêu trên. Trung tâm Khởi nghiệp ĐMST TP.HCM (Sihub) cần được nâng cấp để hỗ trợ sâu hơn cho các doanh nghiệp khởi nghiệp thông qua các chương trình cố vấn và tăng cường cơ sở hạ tầng kỹ thuật (Sihub, 2023). Viện Công nghệ tiên tiến và Đổi mới sáng tạo (IIC), dự kiến đi vào hoạt động năm 2025, cần nhanh chóng được triển khai để trở thành cầu nối giữa các viện nghiên cứu, doanh nghiệp và các đối tác quốc tế. Để đạt hiệu quả cao, Thành phố cần thiết lập các tiêu chí đánh giá và giám sát cụ thể đối với các dự án nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, đảm bảo các nguồn lực được sử dụng một cách tối ưu. Việc xây dựng thêm các phòng thí nghiệm tiên tiến và không gian làm việc chung cũng sẽ là cơ sở để thúc đẩy các hoạt động ĐMST, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhóm nghiên cứu và startup công nghệ phát triển.

Những giải pháp này cần được triển khai đồng bộ với sự phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp, và các tổ chức nghiên cứu. Cụ thể, Thành phố cần thành lập một hội đồng điều phối cấp cao để đảm bảo các chính sách và nguồn lực được phân bổ hợp lý, đồng thời tổ chức các diễn đàn đối thoại thường xuyên giữa các bên liên quan để giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh. Chỉ khi áp dụng các giải pháp trên một cách nhất quán, TP.HCM mới có thể tạo nên một hệ sinh thái KH&CN và ĐMST toàn diện, hiện thực hóa khát vọng trở thành trung tâm KH&CN hàng đầu khu vực.

TP.HCM, với tiềm năng và vai trò là trung tâm kinh tế – xã hội hàng đầu, cần tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp chiến lược để phát triển KH&CN và ĐMST, đưa Thành phố trở thành đầu tàu của cả nước trong lĩnh vực này. Trước hết, cần hoàn thiện cơ chế chính sách hỗ trợ đầu tư và phát triển KH&CN, tập trung vào các lĩnh vực mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ sinh học, và công nghiệp 4.0. Chính sách ưu đãi về thuế, hỗ trợ tài chính từ các quỹ như Quỹ Phát triển KH&CN, cùng với sự minh bạch hóa thủ tục hành chính, sẽ tạo động lực thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước. Bên cạnh đó, Thành phố cần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua các chương trình đào tạo tại chỗ kết hợp với hợp tác quốc tế, đồng thời áp dụng chính sách đãi ngộ cạnh tranh để thu hút chuyên gia đầu ngành. Tăng cường hợp tác quốc tế cũng là một giải pháp trọng yếu, giúp Thành phố tiếp cận công nghệ tiên tiến và học hỏi các mô hình quản lý hiện đại từ các trung tâm KH&CN trên thế giới. Ngoài ra, việc đầu tư xây dựng các trung tâm nghiên cứu và ĐMST như Viện Công nghệ tiên tiến và ĐMST, cùng các không gian hỗ trợ khởi nghiệp, sẽ tạo nền tảng cho hệ sinh thái ĐMST toàn diện. Để đạt hiệu quả, các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ, kết hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng nghiên cứu. Đây chính là chìa khóa để TP.HCM phát triển bền vững và trở thành động lực tăng trưởng cho quốc gia.

Bài viết đã được xuất bản trên tạp chí Nghiên cứu dân tộc thuộc Hội đồng Giáo sư Nhà nước. Xem toàn bộ bài nghiên cứu Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tại TP. Hồ Chí Minh: Hiện trạng và Giải pháp TẠI ĐÂY

Tác giả: PGS.TS. Phạm Thị Kiên – Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Đây là bài viết nằm trong Chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng từ UEH với thông điệp “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng”, UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.

Tin, ảnh: Tác giả, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH

Giọng đọc: Thanh Kiều

Chân Trang (1)

Chu kỳ giảm giá của đồng USD?

TS. Đinh Thị Thu Hồng và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Việt Nam cần kịch bản cho thương mại tương lai

ThS. Tô Công Nguyên Bảo

26 Tháng Sáu, 2021

Hệ thống tiền tệ tiếp theo như thế nào?

TS. Lê Đạt Chí và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam

Khoa Quản lý nhà nước

26 Tháng Sáu, 2021

Cần đưa giao dịch công nghệ lên sàn chứng khoán

Bộ Khoa học và Công nghệ

5 Tháng Sáu, 2021

Thiết kế đô thị: tầm nhìn vững chắc cho đô thị bền vững

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

Phục hồi du lịch và nỗ lực thoát khỏi vòng xoáy ảnh hưởng bởi Covid-19

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

2021 sẽ là năm khởi đầu của chu kỳ tăng trưởng mới

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo

5 Tháng Sáu, 2021

Quỹ vaccine sẽ khả thi khi có người dân đóng góp

Phạm Khánh Nam, Việt Dũng

5 Tháng Sáu, 2021

Kích thích kinh tế, gia tăng vận tốc dòng tiền

Quách Doanh Nghiệp

5 Tháng Sáu, 2021

Đi tìm chiến lược hậu Covid-19 cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

PGS TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, ThS Lê Văn

5 Tháng Sáu, 2021

Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt

Ths. Lê Thị Hồng Hoa

5 Tháng Sáu, 2021