[Podcast] Nghệ thuật dân gian thời 4.0: Múa rối nước tự động dựa trên nền tảng robot

7 Tháng Mười Một, 2024

Từ khóa: Múa rối nước; Tự động hóa; Con rối, Điều khiển từ xa, Nghệ thuật truyền thống; Múa rối 4.0

Trong thời đại công nghệ 4.0, việc bảo tồn và phát triển các giá trị nghệ thuật truyền thống như múa rối nước đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Trước bối cảnh này, tác giả Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu, thiết kế, và chế tạo hệ thống múa rối nước tự động trên nền tảng robot”. Đề tài tập trung vào việc áp dụng công nghệ điều khiển từ xa để tự động hóa hệ thống múa rối nước, giúp nghệ thuật dân gian này tiếp cận gần hơn với công chúng hiện đại. Sự kết hợp giữa truyền thống và công nghệ không chỉ giữ gìn mà còn nâng tầm giá trị của múa rối nước trong kỷ nguyên số hóa.

Múa rối nước thường sử dụng nhạc cụ truyền thống như đàn tranh, đàn bầu và đàn tỳ bà, tạo ra âm nhạc phù hợp với câu chuyện. Con rối nước, thường làm từ gỗ thông và bọc lớp bông, được thiết kế độc đáo, mỗi con rối đại diện cho một nhân vật trong câu chuyện. Chúng được gắn vào hệ thống dây phức tạp, và nghệ nhân sử dụng tay, ngón tay, cánh tay và chân để điều khiển chuyển động của chúng. Việc điều khiển nhiều dây đồng thời đòi hỏi kỹ năng và sự tập trung tuyệt vời. Múa rối nước đòi hỏi sự phối hợp giữa nhạc, ánh sáng và chuyển động của con rối, với nghệ nhân phải tính toán thời gian và điều khiển để tạo ra màn trình diễn hài hòa và lôi cuốn khán giả. Tóm lại, múa rối nước là nghệ thuật phức tạp và độc đáo, nơi nghệ nhân kỳ công điều khiển con rối và kết hợp với âm nhạc và ánh sáng để tạo nên những tác phẩm sống động và gây ấn tượng cho khán giả. 

Sân khấu biểu diễn của múa rối nước được thiết kế đặc biệt với các yếu tố quan trọng như hồ nước, màn diễn, ánh sáng, âm nhạc và phông cảnh. Trung tâm là hồ nước lớn, tạo điều kiện cho sự di chuyển tự nhiên và mượt mà của các con rối. Nước trong hồ được bơm để tạo hiệu ứng nước như sóng nhẹ. Màn diễn, giữa hồ, che giấu nghệ nhân và cơ cấu kỹ thuật, làm cho buổi biểu diễn trở nên bí ẩn và kỳ diệu. Ánh sáng đóng vai trò quan trọng, tạo không gian huyền ảo và làm nổi bật các con rối. Ngoài ra, sử dụng hình thức nền kịch và phông cảnh đơn giản làm bổ sung cho câu chuyện và tăng thêm hiệu ứng mỹ thuật. Sân khấu biểu diễn không chỉ là không gian hòa quyện giữa nghệ thuật, kỹ thuật và diễn xuất mà còn là nơi truyền thụ và bảo tồn nét văn hóa truyền thống của quê hương thông qua nghệ thuật múa rối nước. Nghệ thuật này không chỉ là một biểu tượng văn hóa, mà còn phản ánh đời sống, tâm tư và tình cảm của người dân Việt Nam từ xa xưa. Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi cuộc sống ngày càng trở nên bận rộn và công nghệ thông tin phát triển vượt bậc, việc bảo tồn và phát triển các loại hình nghệ thuật truyền thống như múa rối nước đang gặp phải nhiều thách thức. 

Một trong những khó khăn lớn nhất là làm thế nào để nghệ thuật múa rối nước có thể tiếp cận với công chúng rộng rãi hơn, đặc biệt là giới trẻ, những người ít có điều kiện tiếp xúc với các hình thức văn hóa dân gian truyền thống. Đồng thời, việc duy trì và biểu diễn múa rối nước đòi hỏi không chỉ kỹ năng cao mà còn cần có một đội ngũ nghệ nhân tài năng, điều này khiến việc phổ biến rộng rãi gặp nhiều hạn chế.

Trước những thách thức này, việc ứng dụng công nghệ vào múa rối nước, cụ thể là hệ thống điều khiển từ xa, đã trở thành một giải pháp tiềm năng. Nghiên cứu của tác giả UEH không chỉ nhằm mục tiêu bảo tồn nghệ thuật múa rối nước mà còn góp phần nâng cao giá trị của nghệ thuật này trong thời đại mới. Thông qua việc điều khiển từ xa, các nghệ nhân có thể thực hiện các buổi biểu diễn mà không cần có mặt trực tiếp tại sân khấu, mở rộng khả năng tiếp cận đến nhiều khán giả hơn và tạo ra những trải nghiệm mới lạ trong nghệ thuật múa rối nước.

Hệ thống điều khiển từ xa sử dụng công nghệ điều khiển học hiện đại, tích hợp các động cơ servo và cảm biến để điều khiển các động tác của rối nước một cách chính xác và linh hoạt. Giao diện điều khiển được thiết kế thân thiện với người dùng, cho phép nghệ nhân thực hiện các thao tác một cách dễ dàng từ xa thông qua các thiết bị như máy tính hoặc điện thoại thông minh. Điều này không chỉ giúp nghệ nhân có thể biểu diễn mà không cần có mặt trực tiếp tại sân khấu, mà còn mở rộng khả năng tiếp cận của múa rối nước đến nhiều đối tượng khán giả hơn.

Tích hợp công nghệ robot vào múa rối nước mang lại nhiều lợi ích quan trọng. Hệ thống tự động giúp tiết kiệm thời gian và công sức của người múa rối, tăng tính ổn định và độ tin cậy trong biểu diễn. Ngoài ra, việc lưu giữ và chia sẻ kỹ thuật biểu diễn cũng được cải thiện, giúp bảo tồn và phát triển nghệ thuật múa rối nước. Sử dụng vật liệu tái chế trong robot không chỉ giảm chi phí mà còn thể hiện sự sáng tạo và bảo vệ môi trường. Kết quả nghiên cứu chứng minh hiệu suất ổn định của hệ thống và khả năng thực hiện nhiệm vụ múa rối nước một cách thành công và thu hút được đông đảo tuổi trẻ quan tâm đến các văn hóa truyền thống. 

Kết quả thử nghiệm hệ thống trong các buổi biểu diễn thực tế đã cho thấy sự hiệu quả của giải pháp này. Các nghệ nhân đánh giá cao tính tiện lợi và hiệu quả của hệ thống, khi họ có thể điều khiển rối nước từ xa mà vẫn đảm bảo được chất lượng của các động tác và biểu diễn. Khán giả cũng phản hồi tích cực về trải nghiệm mới lạ khi được theo dõi múa rối nước điều khiển từ xa, cho thấy tiềm năng của hệ thống trong việc mang đến những trải nghiệm nghệ thuật khác biệt và thú vị.

Nghiên cứu này không chỉ giải quyết các vấn đề hiện tại mà múa rối nước đang gặp phải, mà còn mở ra nhiều cơ hội mới cho sự phát triển của loại hình nghệ thuật này. Việc ứng dụng hệ thống điều khiển từ xa có thể giúp múa rối nước tiếp cận với nhiều khán giả hơn, đồng thời tạo ra các trải nghiệm nghệ thuật mới lạ trong kỷ nguyên số hóa. Điều này góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống của Việt Nam trong thời đại hiện nay.

Xem toàn bộ bài Nghiên cứu, thiết kế, và chế tạo hệ thống múa rối nước tự động trên nền tảng robot TẠI ĐÂY.

Tác giả: PGS.TS Nguyễn Trường Thịnh, ThS.NCS. Nguyễn Minh Triều, TS. Đặng Trí Dũng – Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Đây là bài viết nằm trong Chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng từ UEH với thông điệp “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng”, UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.

Tin, ảnh: Tác giả, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH

Giọng đọc: Thanh Kiều

Chu kỳ giảm giá của đồng USD?

TS. Đinh Thị Thu Hồng và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Việt Nam cần kịch bản cho thương mại tương lai

ThS. Tô Công Nguyên Bảo

26 Tháng Sáu, 2021

Hệ thống tiền tệ tiếp theo như thế nào?

TS. Lê Đạt Chí và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam

Khoa Quản lý nhà nước

26 Tháng Sáu, 2021

Cần đưa giao dịch công nghệ lên sàn chứng khoán

Bộ Khoa học và Công nghệ

5 Tháng Sáu, 2021

Thiết kế đô thị: tầm nhìn vững chắc cho đô thị bền vững

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

Phục hồi du lịch và nỗ lực thoát khỏi vòng xoáy ảnh hưởng bởi Covid-19

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

2021 sẽ là năm khởi đầu của chu kỳ tăng trưởng mới

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo

5 Tháng Sáu, 2021

Quỹ vaccine sẽ khả thi khi có người dân đóng góp

Phạm Khánh Nam, Việt Dũng

5 Tháng Sáu, 2021

Kích thích kinh tế, gia tăng vận tốc dòng tiền

Quách Doanh Nghiệp

5 Tháng Sáu, 2021

Đi tìm chiến lược hậu Covid-19 cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

PGS TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, ThS Lê Văn

5 Tháng Sáu, 2021

Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt

Ths. Lê Thị Hồng Hoa

5 Tháng Sáu, 2021