[Podcast] Phát triển nguồn nhân lực công nghiệp và đội ngũ công nhân tỉnh Vĩnh Long: Thích nghi cách mạng công nghiệp 4.0 

11 Tháng Mười Hai, 2024

Từ khóa: Nguồn nhân lực công nghiệp, Đội ngũ công nhân tỉnh Vĩnh Long, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, CMCN 4.0.

Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) đang tái định hình thị trường lao động toàn cầu, đặt ra những yêu cầu khắt khe hơn đối với đội ngũ lao động công nghiệp, chi phối, gây áp lực lớn đến mô hình quản lý, cung cấp dịch vụ công của các cấp chính quyền, các tổ chức xã hội và doanh nghiệp. Tại Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL), nhân lực công nghiệp và đội ngũ công nhân phải đối mặt với nhu cầu cấp thiết về đổi mới sáng tạo để thích nghi với công nghệ hiện đại, do đó họ phải điều chỉnh lối sống để bắt kịp xu thế phát triển mới. Trong bài nghiên cứu này, tác giả thuộc Phân hiệu Vĩnh Long của Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH Vĩnh Long) đã chỉ ra những thách thức, thành tựu và giải pháp cụ thể góp phần định hướng phát triển bền vững cho địa phương trong kỷ nguyên số. 

Bối cảnh nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, cách mạng công nghiệp 4.0 không chỉ thay đổi mô hình sản xuất mà còn tái định hình thị trường lao động. Tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) đang dần thay thế các phương thức truyền thống. Tại tỉnh Vĩnh Long – một địa phương có thế mạnh về nông nghiệp và công nghiệp nhẹ, sự chuyển mình để thích nghi với những thay đổi này là điều không thể tránh khỏi.

Tuy nhiên, câu chuyện không chỉ dừng lại ở việc ứng dụng công nghệ mà còn phụ thuộc vào yếu tố con người. Nguồn nhân lực công nghiệp và đội ngũ công nhân chính là nền tảng để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra thành công. Sự thiếu hụt lao động có kỹ năng, chất lượng đào tạo chưa đáp ứng nhu cầu thực tế và nhận thức chưa đồng bộ về yêu cầu của thời đại mới đang là những thách thức lớn đối với Vĩnh Long.

Thách thức đối với việc lựa chọn chiến lược và phương thức phát triển đội ngũ công nhân và nguồn nhân lực công nghiệp

Mặc dù đã đạt được những thành tựu rất to lớn trong phát triển kinh tế – xã hội làm thay đổi diện mạo tỉnh Vĩnh Long trong đổi mới và hội nhập, nhưng trước những thách thức của cách mạng công nghiệp 4.0, Vĩnh Long đang phải lựa chọn chiến lược và phương thức phát triển đội ngũ công nhân và nguồn nhân lực công nghiệp sao cho đủ về số lượng, mạnh về chất lượng, đáp ứng được thực hiện các mục tiêu đã đề ra trong Quy hoạch tỉnh Vĩnh Long thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Yêu cầu của cách mạng công nghiệp 4.0 đối với chiến lược phát triển nguồn nhân lực công nghiệp và đội ngũ công nhân tỉnh Vĩnh Long là:

i) Phải thu hút và đào tạo để lao động công nghiệp và đội ngũ công nhân có đủ số lượng và đáp ứng về chất lượng cho các ngành công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ, trước hết tại các khu công nghiệp và các cụm công nghiệp.

ii) Đào tạo, bồi dưỡng nhằm tăng cường chất lượng của đội ngũ nhân lực công nghiệp và công nhân đang lao động nhằm đón đầu sự phát triển của các ngành công nghiệp trong giai đoạn tới, đặc biệt đội ngũ nhân lực chất lượng cao.

iii) Đào tạo, bồi dưỡng nhân lực quản lý, điều hành các cấp sao cho ngang tầm trình độ khu vực.

iv) Có kế hoạch đáp ứng nhu cầu đời sống kinh tế, văn hoá và an sinh xã hội của người lao động trong môi trường dân cư.  

Thành tựu của Vĩnh Long trong phát triển nhân lực công nghiệp

Theo Quy hoạch công bố 2023, Vĩnh Long có 11 đô thị. Thành phố Vĩnh Long là trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục – đào tạo, khoa học – công nghệ của tỉnh. Toàn tỉnh có 5 khu công nghiệp và 9 cụm công nghiệp. Năm khu công nghiệp của tỉnh, có tổng diện tích trên 1.335 ha, trong đó các khu công nghiệp Hòa Phú, Bình Minh, Cổ Chiên thu hút 69 dự án đầu tư, với tổng kinh phí trên 2.400 tỷ đồng và 630 triệu USD, đã giải quyết được một phần vấn đề việc làm của tỉnh và của vùng, thúc đẩy đáng kể sự phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh.

Hiện nay, toàn tỉnh có 567.839 lao động đang làm việc, trong đó 86.602 là lao động thuộc đội ngũ giai cấp công nhân. Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo là 58,62%; tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp chứng chỉ là 21,55%.

Về đội ngũ nhân lực quản lý, điều hành: đào tạo 130 cấp quản lý bậc cao, 1.160 cấp quản lý bậc trung (cấp trưởng, phó phòng), đạt 105,5% so với chỉ tiêu của chương trình. Trình độ, năng lực, phẩm chất của đội ngũ nhân lực quản lý điều hành, về cơ bản đáp ứng được yêu cầu quản trị, quản lý, điều hành, ứng phó với các tình huống trong phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Nghĩa là đã giảm thiếu hụt cả về số lượng và chất lượng so với trước đây.

Về đội ngũ công nhân, lao động công nghiệp: mạng lưới cơ sở đào tạo nghề trên địa bàn tỉnh đã thu hút được số lượng lớn nhân lực trong và ngoài tỉnh. Tỉnh có 4 trường Đại học; 1 trường Cao đẳng, 1 trường Trung cấp ngoài công lập, 8 Trung tâm giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên thuộc Ủy ban nhân dân các huyện, thị xã, thành phố, 4 trung tâm giáo dục nghề nghiệp ngoài công lập và 11 cơ sở khác có hoạt động giáo dục nghề trình độ sơ cấp, đào tạo dưới 03 tháng, với các bậc đào tạo từ Đại học, Cao đẳng, Trung cấp, Sơ cấp, ngắn hạn dưới 03 tháng, đào tạo thường xuyên.

Về đời sống của lao động công nghiệp: về mức thu nhập, tỷ lệ tăng lương, thưởng, chế độ nhà ở cho công nhân tại thời điểm chuyển giao hai năm 2023 – 2024, có 70% công nhân và lao động công nghiệp được tăng lương; 80% công nhân và lao động công nghiệp được thưởng tết. Về mức thu nhập (lương, tăng ca, thưởng) có 47% công nhân và lao động công nghiệp thu nhập từ 5 triệu đồng đến 10 triệu đồng/tháng (kể cả tăng ca). Thực trạng thu nhập này chưa cao so với một vài tỉnh thành, nhưng đã là một bước chuyển ấn tượng đối với Vĩnh Long so với các giai đoạn trước, góp phần nâng cao đời sống của công nhân và lao động công nghiệp tỉnh.

Về chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, trợ cấp thất nghiệp: về chế độ đãi ngộ của công ty trong quá trình làm việc cho thấy có 92% công nhân và lao động công nghiệp được hưởng chế độ bảo hiểm Y tế, bảo hiểm thất nghiệp. Chỉ còn 8% vì những lý do bất khả kháng khác nhau chưa tham gia.

Về phía bản thân đội ngũ công nhân và lao động công nghiệp: đông đảo người lao động đã tiếp cận được với công nghệ mới, ngày càng thích nghi với các cơ chế quản lý mới. Nhiều công nhân đã đảm đương được các công việc có trình độ kỹ thuật cao và đã rèn luyện nâng cao trình độ về nhiều mặt, không thua kém các doanh nghiệp lớn tại các tỉnh thành lân cận.

Về phía nhà quản lý: chính quyền Vĩnh Long đã ban hành nhiều văn bản quản lý nâng cao chất lượng của lao động công nghiệp, công nhân nhằm đáp ứng nhu cầu của tất cả các ngành chứ không chỉ trong kinh doanh và sản xuất công nghiệp.

Những thách thức đặt ra trong thời đại mới

Mặc dù đã đạt được những kết quả tích cực, song so với những đòi hỏi của cách mạng công nghiệp 4.0 vẫn còn một số bất cập đối với Vĩnh Long:

Một là, một số cấp ủy, chính quyền và ban ngành tại Vĩnh Long, đặc biệt ở cấp cơ sở, chưa đánh giá đúng tầm quan trọng của nhân lực công nghiệp, công tác đào tạo nghề và giải quyết việc làm. Chất lượng lao động vẫn thấp, cơ cấu chưa hợp lý, dẫn đến tình trạng vừa thừa vừa thiếu lao động. Sự gắn kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp còn lỏng lẻo, trong khi ngành nghề đào tạo chưa đa dạng, thiếu đột phá và chưa đáp ứng nhu cầu thị trường lao động.

Hai là, mặc dù tay nghề lao động công nghiệp đã được cải thiện, nhân lực chất lượng cao vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu, đặc biệt tại thị trường lao động tỉnh Vĩnh Long. Đào tạo lao động cho xuất khẩu hoặc làm việc tại các trung tâm kinh tế lớn như: Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai,… đạt tiêu chuẩn, nhưng đào tạo cho thị trường nội tỉnh vẫn còn nhiều hạn chế.

Ba là, vị thế của công nhân và lao động công nghiệp trong đời sống xã hội thực ra vẫn chưa cao, chưa được đánh giá đúng mức, như đòi hỏi của cách mạng công nghiệp 4.0.

Bốn là, đời sống của công nhân và lao động công nghiệp tại Vĩnh Long vẫn chưa đạt mức sống trung bình. Thu nhập, tiền thưởng thấp khiến cuộc sống của đa số công nhân gặp khó khăn. Mặc dù đã có cải thiện về nhà ở so với trước đây, nhưng tỷ lệ công nhân phải thuê nhà trọ tư nhân vẫn cao. Các thiết chế phục vụ như: nhà ở công nhân, nhà giữ trẻ chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Bên cạnh đó, báo cáo từ Liên đoàn Lao động tỉnh cho thấy đa số công nhân phải ở nhà thuê với giá cao, chất lượng nhà ở chưa đảm bảo. Kết quả khảo sát cho thấy 35% công nhân thuê nhà trọ, 40% sống chung với bố mẹ và 25% có nhà riêng. Thu nhập hàng tháng của 43% công nhân dưới 5 triệu đồng, và một số doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất kinh doanh, thậm chí có doanh nghiệp trốn nợ bảo hiểm và không đóng kinh phí công đoàn.

Năm là, các chế độ chính sách tiền lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp tại Vĩnh Long tuy được quan tâm nhưng chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu của công nhân. Vẫn còn tình trạng công nhân chưa được hưởng các chế độ theo quy định và việc xin nghỉ việc để nhận bảo hiểm xã hội, thất nghiệp phổ biến. Báo cáo cho thấy 87,6% lao động công nghiệp không được doanh nghiệp tổ chức tham quan, du lịch hàng năm, phần lớn công nhân không nhận được sự quan tâm, đãi ngộ từ doanh nghiệp khi ốm đau hay trong các dịp lễ, Tết.

Sáu là, mặc dù có tiềm năng lao động dồi dào, nhưng tỷ lệ lao động công nghiệp qua đào tạo tại Vĩnh Long vẫn còn thấp. Một số cơ sở đào tạo chưa thu hút đủ người học, đặc biệt là các trường đại học và cao đẳng mới thành lập hoặc chưa có uy tín. Một bộ phận lớn người dân Vĩnh Long đã ít coi trọng việc học, đặc biệt là học nghề, do giá trị của việc học chưa thực tế và không đảm bảo việc làm sau khi tốt nghiệp. Điều này làm giảm động lực học tập của người dân, khiến nhiều người không thấy cần cố gắng trong học tập. Vĩnh Long đến nay vẫn là một trong các tỉnh của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài thấp; số lượng doanh nghiệp cần sử dụng lao động có đào tạo không nhiều; mặt bằng thu nhập ở cả nông thôn và thành thị – khu công nghiệp vẫn thấp, kể cả so với các tỉnh lân cận như: Cần Thơ, Kiên Giang… nhu cầu cho con em được đào tạo không lớn, do điều kiện vật chất hạn chế…

Do đó, thực trạng đội ngũ công nhân công nghiệp nêu trên, đòi hỏi cấp ủy, chính quyền các cấp địa phương phải nghiêm túc nhận thức lại, thẳng thắn đánh giá thực trạng và đề ra những giải pháp khả thi để xây dựng nguồn nhân lực công nghiệp trong các khu công nghiệp, đặc biệt trong điều kiện cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Giải pháp phát triển nguồn nhân lực công nghiệp bền vững

Từ những phân tích trên, tác giả đã đề xuất các giải pháp phát triển nguồn nhân lực công nghiệp bền vững cho Vĩnh Long nói riêng và ĐBSCL nói chung như sau:

– Cụ thể hoá quy hoạch 2030-2045 thành các kế hoạch đầu tư phát triển hạ tầng giáo dục theo hướng chuyên nghiệp, chuyên sâu, đồng bộ, bắt kịp với sự phát triển trong thời đại mới;

– Tăng cường hợp tác, liên doanh, liên kết giữa các trường đại học, cao đẳng và doanh nghiệp trong và ngoài nước.

– Đổi mới cơ chế, chính sách thu hút nguồn nhân lực và trọng dụng nhân tài bổ sung và phát triển nguồn nhân lực công nghiệp tỉnh Vĩnh Long;

– Quan tâm chăm lo hơn nữa, nâng cao chất lượng đời sống của cán bộ, nhân viên, đội ngũ công nhân các khu, tuyến công nghiệp trên địa bàn tỉnh;

– Có biện pháp bảo vệ, hỗ trợ khó khăn đối với đời sống công nhân các khu, tuyến, cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh;

– Xây dựng thiết chế công đoàn vững mạnh, có đội ngũ cán bộ công đoàn đủ phẩm chất, trình độ, năng lực và uy tín, thật sự là cầu nối giữa công nhân với chủ doanh nghiệp ;

– Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật; kịp thời định hướng nhận thức và hành động cho đội ngũ cán bộ, nhân viên, công nhân các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh;

Chính vì thế, trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, việc phát triển nguồn nhân lực công nghiệp không chỉ là nhiệm vụ cấp bách mà còn là yếu tố quyết định để tỉnh Vĩnh Long nâng cao vị thế trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Những giải pháp được đề xuất không chỉ hướng tới giải quyết thách thức trước mắt mà còn đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai.

Với sự quyết tâm từ các cấp chính quyền, doanh nghiệp, và người lao động, Vĩnh Long hoàn toàn có thể biến thách thức thành cơ hội, tạo nên một đội ngũ nhân lực chất lượng cao, đáp ứng đầy đủ yêu cầu của thời đại công nghiệp hóa hiện đại.

Xem toàn bộ bài nghiên cứu Vận dụng quan điểm của Đảng về phát triển nguồn nhân lực trong xây dựng đội ngũ công nhân tại các khu công nghiệp tỉnh Vĩnh Long đáp ứng yêu cầu của cách mạng công nghiệp 4.0 TẠI ĐÂY.

Tác giả: TS. Phan Thị Hà – Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Chào mừng dấu ấn 5 năm thành lập của UEH Vĩnh Long – chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng với thông điệp “For a More Sustainable Mekong – Vì một Mekong bền vững” chính thức ra mắt với mục tiêu lan tỏa tri thức, đóng góp cho sự phát triển bền vững của Mekong. 

Đây cũng là bài viết nằm trong Chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng từ UEH với thông điệp “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng”, UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.

Tin, ảnh: Tác giả, Phòng Tuyển sinh – Truyền thông UEH Vĩnh Long, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH

Giọng đọc: Ngọc Quí

Chu kỳ giảm giá của đồng USD?

TS. Đinh Thị Thu Hồng và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Việt Nam cần kịch bản cho thương mại tương lai

ThS. Tô Công Nguyên Bảo

26 Tháng Sáu, 2021

Hệ thống tiền tệ tiếp theo như thế nào?

TS. Lê Đạt Chí và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam

Khoa Quản lý nhà nước

26 Tháng Sáu, 2021

Cần đưa giao dịch công nghệ lên sàn chứng khoán

Bộ Khoa học và Công nghệ

5 Tháng Sáu, 2021

Thiết kế đô thị: tầm nhìn vững chắc cho đô thị bền vững

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

Phục hồi du lịch và nỗ lực thoát khỏi vòng xoáy ảnh hưởng bởi Covid-19

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

2021 sẽ là năm khởi đầu của chu kỳ tăng trưởng mới

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo

5 Tháng Sáu, 2021

Quỹ vaccine sẽ khả thi khi có người dân đóng góp

Phạm Khánh Nam, Việt Dũng

5 Tháng Sáu, 2021

Kích thích kinh tế, gia tăng vận tốc dòng tiền

Quách Doanh Nghiệp

5 Tháng Sáu, 2021

Đi tìm chiến lược hậu Covid-19 cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

PGS TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, ThS Lê Văn

5 Tháng Sáu, 2021

Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt

Ths. Lê Thị Hồng Hoa

5 Tháng Sáu, 2021