[Research Contribution] Rủi ro chuyển đổi khí hậu và việc chấp nhận rủi ro của ngân hàng: Vai trò của chuyển đổi số – Góc nhìn từ Việt Nam

9 Tháng Mười, 2025

Từ khóa: Chuyển đổi số, rủi ro ngân hàng, rủi ro chuyển đổi khí hậu (CTR)

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu ngày càng gia tăng, rủi ro chuyển đổi khí hậu (CTR) đã nổi lên như một thành tố quan trọng trong quản trị rủi ro ngân hàng. Việt Nam, với cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, đang chứng kiến sự quan tâm ngày càng lớn từ các ngân hàng thương mại trong việc tích hợp yếu tố môi trường vào hoạt động kinh doanh song song với kiểm soát rủi ro. Từ thực tiễn đó, nghiên cứu của nhóm tác giả tại UEH Mekong, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) tập trung phân tích tác động của CTR đến mức độ chấp nhận rủi ro của ngân hàng, bao gồm rủi ro tổng thể, rủi ro hệ thống, rủi ro doanh nghiệp và hệ số Z – dưới tác động điều tiết của chuyển đổi số trong hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam.

Bg 1499x600

Rủi ro chuyển đổi khí hậu có tác động hai mặt đến mức độ chấp nhận rủi ro của ngân hàng

Tính ổn định hoạt động của ngân hàng có thể bị ảnh hưởng đáng kể bởi tác động của rủi ro chuyển đổi khí hậu. Một số nghiên cứu đã gợi ý các giải pháp như: áp dụng lãi suất cao hơn đối với các khoản vay có mức độ rủi ro khí hậu lớn, hay đặt ra các chỉ số phát triển bền vững để tăng cường khả năng chống chịu. Tuy nhiên, vai trò của chuyển đổi số trong mối quan hệ giữa rủi ro chuyển đổi khí hậu và mức độ chấp nhận rủi ro của ngân hàng lại chưa được nghiên cứu sâu. Thực tế cho thấy chuyển đổi số có thể vừa là cơ hội, vừa là thách thức: nó giúp nâng cao hiệu quả hoạt động, cải thiện thông tin và hiệu suất tài chính, nhưng đồng thời cũng tạo ra rủi ro mới như rò rỉ dữ liệu hay gian lận. Phần lớn các nghiên cứu trước đây mới chỉ xem xét tác động đơn lẻ, chưa đặt trong bối cảnh đồng thời của quản trị rủi ro khí hậu và chuyển đổi số. Do đó, nhóm tác giả đã thực hiện nghiên cứu này nhằm đánh giá tác động của chuyển đổi số trong quản lý rủi ro chuyển đổi khí hậu tại các ngân hàng ở Việt Nam.

Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ 25 ngân hàng thương mại với 250 quan sát trong giai đoạn 2013–2023, dựa trên báo cáo tài chính, nguồn từ Cục Công nghệ Thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông, niên giám thống kê, báo cáo Ngân hàng Nhà nước và giá cổ phiếu.

Kết quả phân tích cho thấy rủi ro chuyển đổi khí hậu có tác động hai mặt đến mức độ chấp nhận rủi ro của ngân hàng.

Một mặt, rủi ro này làm giảm rủi ro tổng thể và rủi ro hệ thống, do thúc đẩy các ngân hàng chủ động điều chỉnh danh mục tín dụng và mở rộng các sản phẩm tài chính thân thiện với môi trường. Sự điều chỉnh này góp phần gia tăng tính ổn định tài chính của hệ thống ngân hàng.

Mặt khác, rủi ro chuyển đổi khí hậu lại làm gia tăng rủi ro mất khả năng thanh toán và rủi ro đặc thù của từng ngân hàng. Khi mức độ rủi ro này tăng lên, các doanh nghiệp có mức phát thải carbon cao thường đối mặt với nguy cơ vỡ nợ lớn hơn, làm suy giảm chất lượng tín dụng và khả năng thu hồi vốn của ngân hàng. Tác động này khiến rủi ro mất khả năng thanh toán và rủi ro cụ thể của ngân hàng gia tăng trong ngắn hạn.

Như vậy, mặc dù rủi ro chuyển đổi khí hậu có thể mang lại những hiệu ứng tích cực đối với rủi ro chung và rủi ro hệ thống, nó đồng thời tạo ra áp lực lớn hơn đối với khả năng thanh toán và sự an toàn tín dụng của từng ngân hàng riêng lẻ.

Tác động kết hợp giữa rủi ro chuyển đổi khí hậu và chuyển đổi số

Phân tích cho thấy chuyển đổi số, thông qua chỉ số ICT index, cơ sở hạ tầng kỹ thuật và các dịch vụ trực tuyến, có tác động điều tiết đến mối quan hệ giữa rủi ro chuyển đổi khí hậu và rủi ro ngân hàng. Mặc dù số hóa giúp cải thiện hiệu quả hoạt động và khả năng quản lý rủi ro, nhưng đồng thời cũng tạo ra những rủi ro mới như tấn công mạng, rò rỉ dữ liệu và rủi ro vận hành. Điều này dẫn tới việc số hóa có thể làm gia tăng rủi ro của ngân hàng cả ở cấp độ vi mô và vĩ mô.

Trong ngắn hạn, khi chưa có các biện pháp thích ứng phù hợp, sự kết hợp giữa rủi ro chuyển đổi khí hậu và quá trình số hóa có thể làm giảm sự ổn định tài chính, làm tăng tổng rủi ro của ngân hàng. Kết quả cho thấy, tác động tiêu cực của tương tác CTR và chuyển đổi số còn thể hiện rõ ở khía cạnh rủi ro mất khả năng thanh toán, đặc biệt khi số hóa gắn liền với đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật và các ứng dụng nội bộ. Điều này xuất phát từ việc các doanh nghiệp có lượng phát thải carbon cao đối mặt với nguy cơ vỡ nợ lớn hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thu hồi nợ của ngân hàng. Đồng thời, việc số hóa làm gia tăng rủi ro dữ liệu và gian lận cũng góp phần nâng cao mức độ rủi ro này.

Ngoài ra, tác động kết hợp giữa rủi ro chuyển đổi khí hậu và số hóa còn có thể làm tăng rủi ro hệ thống. Rủi ro khí hậu, đặc biệt là rủi ro chuyển đổi, ảnh hưởng đến biến động giá trị tài sản, trong khi số hóa – thông qua sự phát triển mạnh mẽ của Fintech – làm gia tăng cạnh tranh, rủi ro liên ngân hàng và rủi ro kỹ thuật. Đặc biệt, trong giai đoạn đầu của quá trình chuyển đổi số, các ngân hàng thường phải đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực, khiến cho thời gian hoàn vốn kéo dài và dễ dẫn đến sự bất ổn trong hệ thống tài chính.

Thảo luận và một số hàm ý chính sách

Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rủi ro chuyển đổi khí hậu mang đến những tác động hai mặt đối với ngành ngân hàng. Ở một khía cạnh, rủi ro này buộc các ngân hàng phải điều chỉnh chiến lược, áp dụng các biện pháp quản trị bền vững, từ đó góp phần giảm thiểu rủi ro chung và rủi ro hệ thống. Nhưng ở khía cạnh khác, trong ngắn hạn, rủi ro chuyển đổi khí hậu lại có thể làm gia tăng khả năng mất thanh khoản và rủi ro riêng lẻ của từng ngân hàng, nhất là với những khoản vay liên quan đến doanh nghiệp có lượng phát thải carbon cao.

Trong bối cảnh đó, chuyển đổi số xuất hiện như một giải pháp quan trọng, giúp ngân hàng cải thiện hiệu quả hoạt động và nâng cao năng lực quản trị rủi ro. Tuy nhiên, nó không phải “lá chắn tuyệt đối”, bởi song song với những lợi ích, quá trình số hóa cũng tạo ra những thách thức mới như rủi ro tấn công mạng, rò rỉ dữ liệu và sự bất ổn hệ thống.

Chính vì vậy, các ngân hàng không thể chủ quan. Thay vào đó, cần tăng cường đầu tư vào hạ tầng công nghệ, xây dựng đội ngũ nhân sự chất lượng cao, đồng thời phát triển hệ sinh thái số gắn liền với mục tiêu thích ứng biến đổi khí hậu. Đây không chỉ là bài toán quản trị rủi ro, mà còn là cơ hội để ngành tài chính – ngân hàng Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ hơn theo hướng xanh, bền vững và an toàn.

Xem toàn bộ bài nghiên cứu: Rủi ro chuyển đổi khí hậu và việc chấp nhận rủi ro của ngân hàng: Vai trò của chuyển đổi số, góc nhìn từ Việt Nam TẠI ĐÂY

Nhóm tác giả: ThS. Nguyễn Đăng Khoa, Trần Thị Thảo Quyên – Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh

Đây là bài viết nằm trong chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng với thông điệp “For a More Sustainable Mekong – Vì một Đồng bằng sông Cửu Long bền vững”, thuộc chương trình “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng” do UEH thực hiện. UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.

Tin, ảnh: Tác giả, Phòng Tuyển sinh – Truyền thông UEH Mekong, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH

Giọng đọc: Thanh Kiều

Chu kỳ giảm giá của đồng USD?

TS. Đinh Thị Thu Hồng và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Việt Nam cần kịch bản cho thương mại tương lai

ThS. Tô Công Nguyên Bảo

26 Tháng Sáu, 2021

Hệ thống tiền tệ tiếp theo như thế nào?

TS. Lê Đạt Chí và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam

Khoa Quản lý nhà nước

26 Tháng Sáu, 2021

Cần đưa giao dịch công nghệ lên sàn chứng khoán

Bộ Khoa học và Công nghệ

5 Tháng Sáu, 2021

Thiết kế đô thị: tầm nhìn vững chắc cho đô thị bền vững

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

Phục hồi du lịch và nỗ lực thoát khỏi vòng xoáy ảnh hưởng bởi Covid-19

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

2021 sẽ là năm khởi đầu của chu kỳ tăng trưởng mới

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo

5 Tháng Sáu, 2021

Quỹ vaccine sẽ khả thi khi có người dân đóng góp

Phạm Khánh Nam, Việt Dũng

5 Tháng Sáu, 2021

Kích thích kinh tế, gia tăng vận tốc dòng tiền

Quách Doanh Nghiệp

5 Tháng Sáu, 2021

Đi tìm chiến lược hậu Covid-19 cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

PGS TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, ThS Lê Văn

5 Tháng Sáu, 2021

Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt

Ths. Lê Thị Hồng Hoa

5 Tháng Sáu, 2021