[Podcast] “Căn bệnh Hà Lan” trong việc nhận kiều hối và trường hợp Việt Nam
31 Tháng Mười, 2024
Từ khoá: kiều hối, thị trường, ngân hàng, căn bệnh Hà Lan
Tùy mỗi trường hợp với đặc tính nội tại của nền kinh tế quốc gia, hướng đi của dòng vốn kiều hối và khả năng hấp thụ của nền kinh tế mà tác động của kiều hối dường như có khác biệt.

Tầm quan trọng của Kiều hối và những mặt trái không mong đợi
Kiều hối trong những thập niên gần đây đã gia tăng nhanh chóng và đóng vai trò quan trọng với các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình (như Việt Nam đang được xếp vào nhóm có thu nhập trung bình thấp – theo xếp hạng của World Bank). Số liệu từ World Bank, kiều hối (theo tỷ lệ % GDP) nhận được ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình đạt hơn 1.5% GDP còn cao hơn so với dòng vốn đầu từ trực tiếp nước ngoài ròng (1.4% GDP). Các nghiên cứu kinh tế rút ra một số tác động tích cực lẫn tiêu cực của kiều hối. Kiều hối được xem là một nguồn tài chính từ bên ngoài với các quốc gia nhận (đặc biệt là quốc gia thu nhập thấp và đang phát triển), từ đó, giúp giảm các rào cản về nguồn vốn cho nền kinh tế, thúc đẩy đầu tư và tiêu dùng. Tuy vậy, kiều hối cũng dẫn đến một số tác động tiêu cực. Cụ thể nhất là vấn đề “căn bệnh Hà Lan”, theo đó, dòng kiều hối có thể khiến cung lao động trên thị trường giảm (do người nhận được kiều hối có thể giảm nhu cầu việc làm) trong khi cầu tiêu dùng hàng không xuất khẩu (tạm gọi là hàng nội địa) tăng lên. Hệ quả là, thị trường lao động có sự chuyển dịch nhân lực từ khu vực sản xuất hàng xuất khẩu sang khu vực sản xuất hàng không xuất khẩu dẫn đến năng lực cạnh tranh hàng xuất khẩu giảm do chi phí lao động tăng lên. Bên cạnh đó, dòng kiều hối (nếu xem xét như một dòng vốn) đi vào sẽ có thể làm tăng giá trị đồng tiền (tỷ giá hối đoái thực) và vì vậy, cũng làm giảm tính cạnh tranh của hàng xuất khẩu.
Mặc dù vậy, các nghiên cứu trước đây cũng chưa có kết luận cuối cùng về tác động tiêu cực hay tích cực của kiều hối lên nền kinh tế. Các nghiên cứu cho thấy, tùy mỗi trường hợp với đặc tính nội tại của nền kinh tế quốc gia, hướng đi của dòng vốn kiều hối và khả năng hấp thụ của nền kinh tế mà tác động của kiều hối dường như có khác biệt.
Với trường hợp Việt Nam, một số nghiên cứu cho thấy rằng kiều hối có một số tác động tích cực nhất định như giúp gia tăng tài sản của hộ gia đình, tăng trưởng kinh tế, nhưng một số nghiên cứu khác lại tìm thấy kết quả tiêu cực hơn. Một trong những vấn đề quan trọng là hướng đi của dòng kiều hối vào nền kinh tế như thế nào. Nghiên cứu cho thấy, điều đáng quan ngại trong trường hợp của Việt Nam là dường như kiều hối không đi vào sản xuất mà chủ yếu được sử dụng vào đầu tư bất động sản, trả nợ, và tiết kiệm, và tiêu dùng cho hàng lâu bền. Điều này nếu diễn ra trong thời gian dài không chỉ có thể dẫn đến rủi ro tồn tại tác động tiêu cực của vấn đề “căn bệnh Hà Lan” mà còn một số vấn đề khác như sự nóng lên của thị trường bất động sản. Do đó, đây là một vấn đề mà các nhà làm chính sách phải quan tâm và có chính sách phù hợp.
Một vài gợi ý
Ở khía cạnh chính sách vĩ mô, các nghiên cứu cho thấy rằng không có một chính sách để giải quyết tất cả các vấn đề. Người viết xin đưa ra một số ý gợi mở để cân nhắc.
Thứ nhất, các nhà hoạch định chính sách, đặc biệt là Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam cần theo dõi sát sao diễn biến của kiều hối và quan hệ với tỷ giá hối đoái thực của USD/VND. Tác động của kiều hối lên tỷ giá hối đoái thực là một khả năng có thể xảy ra và làm giảm tính cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam. Do đó, NHNN Việt Nam cần điều hành chính sách tiền tệ linh hoạt để không làm tỷ giá USD/VND thực thay đổi quá bất ngờ hoặc bị ghìm giữ quá lâu.
Ở khía cạnh chính phủ và các chính quyền địa phương, các tổ chức như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) khuyến khích các quốc gia nhận nhiều kiều hối cần quan tâm đầu tư vào hạ tầng công và thể chế.
Ở khía cạnh hạ tầng công, cần tập trung đầu tư vào các cơ sở hạ tầng quan trọng để tạo thuận lợi cho các hoạt động kinh tế, đặc biệt là các hoạt động kinh tế mới thông qua khởi nghiệp. Việc giảm các chi phí như chi phí vận tải là rất cần thiết để dòng kiều hối được hướng đến các hoạt động sản xuất hơn là tiêu dùng.
Ở khía cạnh thể chế, rất cần thiết phải xác định rằng kiều hối không nên bị đánh thuế vì kiều hối có thể giúp giảm nghèo đói, hỗ trợ cho các hộ gia đình có thu nhập thấp. Tuy nhiên, cần phải cải thiện thể chế, đặc biệt các điều kiện kinh doanh để người nhận kiều hối có thể sử dụng dòng tiền này hướng đến các hoạt động sản xuất kinh doanh.
Một vấn đề cũng cần được cân nhắc đó là đầu tư vào giáo dục để không chỉ hướng đến người lao động trong nước mà còn khiến những người nhận kiều hối hoặc những người xuất khẩu lao động trở về. Việc đào tạo kiến thức và kỹ năng phù hợp để họ sử dụng nguồn vốn này tối ưu hướng vào sản xuất kinh doanh là cần thiết. Đồng thời, việc kiến thức kỹ năng của người lao động tốt hơn cũng là một cách để gián tiếp tăng năng lực cạnh tranh của hàng xuất khẩu trong trường hợp bị ảnh hưởng tiêu cực bởi kiều hối.
Cuối cùng, cũng cần xác định quan điểm chính sách rằng kiều hối có thể xem là một nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế nhưng không phải là một nguồn lực dài hạn. Bởi lẽ, điều này có thể dẫn đến vòng xoáy dựa vào kiều hối để có thêm thu nhập. Người dân sẽ ngày càng bị phụ thuộc vào nguồn thu nhập từ kiều hối và tìm cách để di cư/xuất khẩu lao động, kết quả là càng làm sự phụ thuộc tăng lên.
Bài viết đã được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Sài Gòn.
Tác giả: TS Nguyễn Phúc Cảnh – Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH).
Đây là bài viết nằm trong Chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng từ UEH với thông điệp “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng”, UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.
Tin, ảnh: Tác giả, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH
Giọng đọc: Thanh Kiều

[Podcast] Góp ý giải pháp phát triển giáo dục Đại học
5 Tháng Hai, 2025
[Podcast] Các yếu tố ảnh hưởng đến động lực học tập của sinh viên
22 Tháng Một, 2025
[Podcast] “Mô hình Campus thích ứng – Giải pháp dành cho Mekong bền vững”
13 Tháng Một, 2025
[Podcast] Đào tạo nhân lực Mekong tương lai: Trao quyền hành động bền vững
30 Tháng Mười Hai, 2024
[Podcast] Dự án Phát triển khung công bằng giao thoa nhằm khuyến khích khả năng đi bộ
30 Tháng Mười Hai, 2024
[Podcast] Chiến lược thiết kế hậu kỹ thuật số trong nghệ thuật truyền thông
27 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] Đồng sáng tạo và xây dựng cộng đồng ArtTech hướng tới tương lai bền vững
26 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] Quản trị công nghệ trong kỷ nguyên 4.0: Tổng quan và nhu cầu thị trường
21 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] Công nghệ thông tin – truyền thông và sự ổn định của hệ thống ngân hàng
21 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] Vai trò của chính sách vĩ mô thận trọng đối với tăng trưởng tín dụng tại Việt Nam
21 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] Đề xuất hoàn thiện pháp luật về hoạt động môi giới chứng khoán tại Việt Nam
21 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] NFTs – Cuộc cách mạng nghệ thuật hay cơn sốt nhất thời?
18 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] CareFeeder – Giải pháp công nghệ hỗ trợ người già và bệnh nhân Parkinson tự ăn uống
11 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] Ứng dụng học máy trong phân tích dữ liệu quản trị nguồn nhân lực
11 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] Nghệ thuật dân gian thời 4.0: Múa rối nước tự động dựa trên nền tảng robot
7 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] Bứt phá hiệu suất sáng tạo nhân viên nhờ phản hồi mang tính phát triển
7 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] Giải pháp MPIA: Lối thoát tạm thời cho cuộc khủng hoảng thương mại quốc tế?
7 Tháng Mười Một, 2024
[Podcast] UEH hướng đến trung hòa carbon: Bước đi đầu tiên
22 Tháng Tám, 2024
[Podcast] Giải pháp nâng cao hoạt động vận động cho sinh viên
9 Tháng Tám, 2024
[Podcast] Phong Cách Lãnh Đạo Đạo Đức Và Hành Vi Ngoài Vai Trò Của Công Chức
29 Tháng Bảy, 2024
[Podcast] Định Hình Chiến Lược Phát Triển Toàn Diện, Bền Vững Cho Đất Nước
25 Tháng Bảy, 2024
[Podcast] Mô Hình Đại Học Bền Vững Dành Cho Các Thị Trường Mới Nổi
19 Tháng Bảy, 2024
[Podcast] Những Tiếp Cận Mới Nhất Dành Cho Các Đại Học Bền Vững
11 Tháng Bảy, 2024
[Podcast] Tác Động Của Nguồn Nhân Lực Xanh Đến Các Mục Tiêu Về Môi Trường
24 Tháng Năm, 2024
Kinh Tế Xã Hội Và Sự Phát Thải CO2 Ở Việt Nam Giai Đoạn 1990 – 2018
23 Tháng Năm, 2024
Pháp Luật Dữ Liệu – Kỳ 1: Cần Một Cách Tiếp Cận Mới
15 Tháng Năm, 2024
[Podcast] Pháp Luật Dữ Liệu – Kỳ 1: Cần Một Cách Tiếp Cận Mới
14 Tháng Năm, 2024
Đánh Giá Quảng Cáo Trên Nền Tảng Tiktok
8 Tháng Năm, 2024
[Podcast] Đánh Giá Quảng Cáo Trên Nền Tảng Tiktok
7 Tháng Năm, 2024
[podcast] Phản Ứng Của Chính Sách Xã Hội Đối Với Đại Dịch Covid-19 Ở Một Số Quốc Gia (Kỳ 1)
8 Tháng Mười Hai, 2023
Promoting Learner Autonomy in English Language Learning (Part 2)
28 Tháng Mười Một, 2023
[Podcast] Ngoại giao kinh tế Việt Nam trong thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế
10 Tháng Mười Một, 2023
ArtTech and sustainable development
27 Tháng Mười, 2023
Cộng đồng ArtTech đầu tiên tại Việt Nam – Một năm nhìn lại
9 Tháng Mười, 2023
ArtTech – Một xu hướng tương lai
5 Tháng Mười, 2023
ArtTech và phát triển bền vững
3 Tháng Mười, 2023
[Podcast] Máy Tính Và Công Nghệ “Không Đi Một Mình” – Phần 4
24 Tháng Bảy, 2023
[Podcast] Tác Động Của Đồng Tiền Kỹ Thuật Số Đến Tỷ Giá Hối Đoái
14 Tháng Mười Một, 2022
[Podcast] Chuyển Đổi Số Trong Ngành Du Lịch Việt Nam
5 Tháng Năm, 2022
[Podcast] Chuyển Đổi Số Trong Lĩnh Vực Y Tế Ở Việt Nam
25 Tháng Ba, 2022
[Podcast] Phân Tích Dữ Liệu Con Người Tại Việt Nam
18 Tháng Ba, 2022
[Podcast] Chuyển Đổi Số Trong Nông Nghiệp Ở Việt Nam
11 Tháng Ba, 2022
[Podcast] Mô Hình Kinh Tế Chia sẻ: Các Vấn Đề Quản Lý Ở Việt Nam
21 Tháng Một, 2022
[Podcast] Nâng Cao Trải Nghiệm Khách Hàng Trực Tuyến Trong Ngành Du Lịch
15 Tháng Một, 2022
[Podcast] Chính Sách Lao Động Việc Làm Cho TP. HCM Trong Giai Đoạn Sau Giãn Cách
28 Tháng Mười Hai, 2021
[Podcast] Xây Dựng Thị Trường Chứng Khoán Phi Tập Trung Dựa Trên Công Nghệ Blockchain
24 Tháng Mười Hai, 2021
[Podcast] Học Tập Suốt Đời Trong Thế Giới Số: Góc Nhìn Từ Nghề Nghiệp Kế Toán, Kiểm toán
21 Tháng Mười Hai, 2021
[Podcast] Học Tập Suốt Đời Tại UEH: Hướng Đến Đại Học Bền Vững
14 Tháng Mười Hai, 2021
[Podcast] Xu Hướng Kinh Doanh Bán Lẻ Trực Tuyến Thời Kỳ Covid
10 Tháng Mười Hai, 2021
[Podcast] Big Data Cho Mục Tiêu Phát Triển Bền Vững: Kinh Nghiệm Quốc Tế
7 Tháng Mười Hai, 2021
[Podcast] Cải Cách Luật Đất Đai Để Thúc Đẩy Phát Triển Kinh Tế
2 Tháng Mười Hai, 2021
[Podcast] Cuộc Cách Mạng Trong Kinh Tế Học Thực Nghiệm
30 Tháng Mười Một, 2021
[Podcast] Chỉ Số Giá Tiêu Dùng Từ Góc Nhìn Khai Thác Dữ Liệu Lớn (Big Data)
17 Tháng Mười Một, 2021
[Podcast] Toàn Cảnh Tiền Tệ Kỹ Thuật Số – Phần 5 : Tiền Ổn Định Tư Nhân Diem
5 Tháng Mười Một, 2021
Đứt gãy chuỗi cung ứng vùng trọng điểm phía Nam: 8 giải pháp
20 Tháng Mười, 2021
[Podcast]Toàn Cảnh Tiền Tệ Kỹ Thuật Số – Phần 2: Những Cột Mốc Phát Triển
19 Tháng Mười, 2021
[Podcast] Toàn cảnh tiền tệ kỹ thuật số – Phần 1: Xu thế của thời đại
15 Tháng Mười, 2021
NGÂN HÀNG BẮT TAY FINTECH (Phần 3): Các Giải Pháp Hỗ Trợ
8 Tháng Mười, 2021
UEH chủ trì thành công Hội thảo ICBF 2021
7 Tháng Mười, 2021
GRSD 2021- Hội thảo khoa học “Tăng trưởng xanh và phát triển bền vững”
6 Tháng Mười, 2021
NGÂN HÀNG BẮT TAY FINTECH (phần 2): Chọn đối tác theo tiêu chí nào?
4 Tháng Mười, 2021
‘Đổi mới giáo dục nghề nghiệp là động cơ tăng trưởng kinh tế’
30 Tháng Chín, 2021
Giải pháp “mở cửa” an toàn với các khu công nghiệp tại TP Hồ Chí Minh
27 Tháng Chín, 2021
Khi cuộc sống “bình thường mới”, nơi ở cho người lao động cần được quan tâm
9 Tháng Chín, 2021
Hướng phát triển mô hình đào tạo luân phiên (Dual Education) tại Việt Nam
6 Tháng Chín, 2021
Webinar: Tương lai ngành Thẩm định giá trong thập niên mới
17 Tháng Tám, 2021
Hãy là người dùng thông minh khi đón nhận và chia sẻ thông tin
9 Tháng Tám, 2021
Webinar: An toàn thông tin kế toán trong kỷ nguyên số
3 Tháng Tám, 2021
Có nên đưa lãi suất tiền gửi VND về 0 phần trăm?
20 Tháng Bảy, 2021
Chu kỳ giảm giá của đồng USD?
TS. Đinh Thị Thu Hồng và nhóm nghiên cứu
26 Tháng Sáu, 2021
Việt Nam cần kịch bản cho thương mại tương lai
ThS. Tô Công Nguyên Bảo
26 Tháng Sáu, 2021
Hệ thống tiền tệ tiếp theo như thế nào?
TS. Lê Đạt Chí và nhóm nghiên cứu
26 Tháng Sáu, 2021
Chuyển đổi số trong trường đại học: Dạy học trực tuyến sẽ trở thành xu hướng tất yếu
GS.TS. Nguyễn Trọng Hoài
26 Tháng Sáu, 2021
Tiền số ngân hàng Trung ương – Vận hành và thử nghiệm
Châu Văn Thành
26 Tháng Sáu, 2021
Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam
Khoa Quản lý nhà nước
26 Tháng Sáu, 2021
“Cấp cứu” doanh nghiệp trước làn sóng COVID-19 thứ 4
23 Tháng Sáu, 2021
Chuyên gia UEH: Việt Nam nên kết hợp tiêm vaccine miễn phí và dịch vụ
23 Tháng Sáu, 2021
Hội thảo khoa học về Thị trường bảo hiểm Việt Nam (Conference on Vietnam’s Insurance Industry – CVII)
Khoa Toán – Thống Kê
7 Tháng Sáu, 2021
Muốn có trung tâm tài chính phải có chiến lược thích ứng
Khoa Tài chính
5 Tháng Sáu, 2021
Cần đưa giao dịch công nghệ lên sàn chứng khoán
Bộ Khoa học và Công nghệ
5 Tháng Sáu, 2021
Sự hữu ích của Lý thuyết trò chơi: Thảo luận về giải Nobel Kinh tế năm 2020
JABES
5 Tháng Sáu, 2021
Đoán định tư pháp: Xu thế mới trong hành nghề Luật
Khoa Luật
5 Tháng Sáu, 2021
Thiết kế đô thị: tầm nhìn vững chắc cho đô thị bền vững
Viện Đô thị thông minh và Quản lý
5 Tháng Sáu, 2021
Phục hồi du lịch và nỗ lực thoát khỏi vòng xoáy ảnh hưởng bởi Covid-19
Viện Đô thị thông minh và Quản lý
5 Tháng Sáu, 2021
Nghiên cứu Kinh tế học lao động trong sự biến động của thế giới
JABES
5 Tháng Sáu, 2021
Kết hợp Nghệ thuật và Công nghệ hướng đến Thành phố thông minh đáng sống
Viện Đô thị thông minh và Quản lý
5 Tháng Sáu, 2021
Chuỗi bài “The Basics of B2B”: Thị trường việc làm rộng mở nhiều sinh viên chuyên ngành Marketing đang bỏ quên
TS. Đinh Tiên Minh
5 Tháng Sáu, 2021
Môi trường không phải để nhà đầu tư xài miễn phí!
TS. Phạm Khánh Nam
5 Tháng Sáu, 2021
2021 sẽ là năm khởi đầu của chu kỳ tăng trưởng mới
PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo
5 Tháng Sáu, 2021
Quỹ vaccine sẽ khả thi khi có người dân đóng góp
Phạm Khánh Nam, Việt Dũng
5 Tháng Sáu, 2021
Kích thích kinh tế, gia tăng vận tốc dòng tiền
Quách Doanh Nghiệp
5 Tháng Sáu, 2021
Đi tìm chiến lược hậu Covid-19 cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam
PGS TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, ThS Lê Văn
5 Tháng Sáu, 2021
Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt
Ths. Lê Thị Hồng Hoa
5 Tháng Sáu, 2021