[Podcast] Con Người – Nhân Tố Trung Tâm, Quyết Định Đến Sự Phát Triển Ổn Định, Bền Vững Của Đất Nước

27 Tháng Mười, 2023

Con người giữ vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển và phát triển văn hóa, xây dựng con người cũng chính là mục tiêu và động lực của công cuộc đổi mới. Nhận thấy rằng tầm quan trọng của con người đối với đất nước, tác giả của Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh (UEH) đã tiến hành phân tích quan điểm của Đảng, từ đây đề xuất các khuyến nghị trong giáo dục, bồi dưỡng, phát huy con người bảo đảm cho sự phát triển ổn định, bền vững của đất nước hiện nay.

Con người có vai trò quan trọng đối với sự nghiệp đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay

Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin đã nghiên cứu, tiếp cận con người trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử, khẳng định con người là một thực thể tự nhiên mang bản tính xã hội và sự tồn tại, phát triển của con người gắn liền với sự tồn tại, phát triển của xã hội. Các ông nhấn mạnh: “Bản chất con người không phải là một cái gì trừu tượng, cố hữu của cá nhân riêng biệt. Trong tính hiện thực của nó, bản chất con người là tổng hòa những quan hệ xã hội”.

Luận điểm của các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin toát lên nội dung: Một là, con người là một thể thống nhất giữa yếu tố sinh học và yếu tố xã hội nhưng yếu tố xã hội mới là bản chất đích thực của con người. Hai là, con người luôn bị tác động, chi phối bởi các mối quan hệ xã hội, thông qua hoạt động thực tiễn phong phú, đa dạng của mình. Ba là, con người luôn năng động, sáng tạo làm mới bản thân mình, cải tạo tự nhiên và các mối quan hệ xã hội, chính điều này đã khẳng định con người luôn ở vị trí trung tâm của mọi thời đại, con người làm ra lịch sử của mình; sự nghiệp giải phóng con người do chính con người tiến hành, đó là vấn đề mấu chốt, cơ bản để phân biệt con người của thời đại này so với thời đại khác, nói cách khác chủ nghĩa Mác – Lênin nhìn nhận, đánh giá đúng bản chất cách mạng, khoa học về con người.

Chủ tịch Hồ Chí Minh – Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới đã chèo lái đưa con thuyền cách mạng Việt Nam và khẳng định con người là động lực to lớn quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Quan điểm, tư tưởng của Hồ Chí Minh về con người được diễn đạt qua các thuật ngữ khác nhau, như: Nhân dân, nông dân, công nhân, trí thức, bộ đội… và được Người diễn đạt qua các cụm từ “sức dân”, “sức người”, “trong bầu trời không gì quý bằng nhân dân”, “quyền hành đều ở nơi dân”… Vì vậy, trong suốt tiến trình phát triển của cách mạng Việt Nam, Người đã cùng với Chính phủ quan tâm chăm lo, bồi dưỡng “sức dân”, tạo điều kiện thuận lợi để con người bộc lộ, phát huy tài năng, sở trường của mình cho sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc của dân tộc. Người khẳng định: “nếu nước độc lập mà dân không được hưởng hạnh phúc, tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì”. Người còn nhấn mạnh: “Chúng ta tranh được tự do, độc lập rồi mà dân cứ chết đói, chết rét, thì tự do, độc lập không để làm gì. Dân chỉ biết rõ giá trị của tự do, của độc lập khi mà dân được ăn no, mặc đủ”. Vì vậy, trong sự nghiệp đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc, con người đã phát huy cao độ truyền thống yêu nước, giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, chiến thắng cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Đối với Đảng ta, ngay sau khi ra đời đã giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, xác định mục tiêu, nhiệm vụ cách mạng, đặt ra mục tiêu giải phóng con người khỏi áp bức, bóc lột, bất công. Để thực hiện yêu cầu, nhiệm vụ đã xác định, Đảng đã tập hợp, đoàn kết đông đảo các tầng lớp, giai cấp trong mặt trận dân tộc thống nhất đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng. Truyền thống yêu nước, lòng căm thù giặc sâu sắc đã hóa vào mỗi con người cụ thể, trở thành mục tiêu, lý tưởng khát vọng cháy bỏng của cả dân tộc là giành độc lập, tự do, con người được làm chủ cuộc sống, được tự do phát triển, sáng tạo xây dựng đất nước ngày càng đàng hoàng, to đẹp, sánh vai cường quốc năm châu thế giới.

Hầu hết trong các kỳ đại hội, Đảng ta đều dành một lượng thời gian nhất định bàn về con người, khẳng định con người là trung tâm, chủ thể của mọi hoạt động. Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 4 (khóa VII) nhấn mạnh: “con người là vốn quý nhất, chăm lo hạnh phúc con người là mục tiêu phấn đấu cao nhất của chế độ ta… Chúng ta cần tìm hiểu sâu sắc những giá trị lớn lao và ý nghĩa quyết định của nhân tố con người, chủ thể của mọi sáng tạo, mọi nguồn gốc của cải vật chất và văn hóa, mọi nền văn minh của các quốc gia, phải xuất phát từ tinh thần nhân văn sâu sắc nhằm phát triển con người toàn diện, xây dựng một xã hội công bằng, nhân ái, thiết lập quan hệ thật sự tốt đẹp và tiến bộ giữa con người với con người trong sản xuất và trong đời sống”. Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận – thực tiễn qua 20 năm đổi mới (1986 – 2006), Đảng ta khẳng định: “con người là vốn quý nhất, phát triển con người với tư cách vừa là động lục, vừa là mục tiêu của cách mạng, của sự nghiệp đổi mới đất nước… Con người và sự phát triển con người được đặt vào vị trí trung tâm của chiến lược kinh tế – xã hội, mở rộng cơ hội, nâng cao điều kiện cho con người phát triển”.

Đại hội lần thứ XII của Đảng khẳng định: “Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện phải trở thành một mục tiêu của chiến lược phát triển. Đúc kết và xây dựng hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”8. Đặc biệt, Đại hội lần thứ XIII của Đảng xác định chủ trương trọng tâm cơ bản, xuyên suốt phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc là “Phát huy tối đa nhân tố con người, coi con người là trung tâm, chủ thể, nguồn lực quan trọng nhất và mục tiêu của sự phát triển”.

Từ những quan điểm của Đảng về con người có thể rút ra một số vấn đề cơ bản sau: Một là, con người có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc, con người là nguồn lực quan trọng bậc nhất, không có nguồn lực nào thay thế được nguồn lực con người. Hai là, Đảng ta có nhiều cơ chế, chính sách để giáo dục, bồi dưỡng, phát triển con người toàn diện về đức – trí – thể – mỹ phục vụ, tạo môi trường thuận lợi cho con người được cống hiến tài năng vì sự phát triển phồn vinh, hạnh phúc của đất nước.

Nhờ vậy, những năm qua, dưới sự lãnh của Đảng, quản lý của Nhà nước, điều hành của Chính phủ, sự vào cuộc quyết liệt của hệ thống chính trị các cấp, con người được phát triển toàn diện về mọi mặt. Liên hiệp quốc đã công nhận Việt Nam là một trong những nước đi đầu trong việc hiện thực hóa các Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ. Năm 2019, chỉ số phát triển con người (HDI) của Việt Nam đạt mức 0,704, thuộc nhóm nước có HDI cao của thế giới, nhất là so với các nước có cùng trình độ phát triển. Tuổi thọ trung bình của dân cư tăng từ 62 tuổi năm 1990 lên 73,7 tuổi năm 2020. Phổ cập giáo dục tiểu học vào năm 2000 và phổ cập giáo dục trung học cơ sở năm 201010…

Tuy nhiên, trong quá trình phát triển đất nước, con người chưa phát huy hết tài năng, trí tuệ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, mở cửa, hội nhập quốc tế; những cơ chế, chính sách để con người phát triển ở từng lĩnh vực, ngành nghề chưa cụ thể, rõ ràng, nhất là cơ chế, chính sách đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút nhân tài; khoảng cách chênh lệch giàu nghèo giữa thành thị, nông thôn, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa còn lớn, con người mang nặng chủ nghĩa cá nhân, tham nhũng, tiêu cực ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, truyền thống tốt đẹp của dân tộc… Đất nước ta đang đứng trước những thời cơ, vận hội đan xen với nguy cơ, thách thức: đó là sự cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn; tranh chấp chủ quyền, biên giới, lãnh thổ, hải đảo, những thách thức an ninh truyền thống, phi truyền thống diễn ra gay gắt, quyết liệt; cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tác động sâu sắc toàn diện đến đời sống con người vừa góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, vừa đặt ra cho con người những hệ lụy vô cùng nguy hiểm nếu sử dụng sai mục đích…

Trong nước, mặc dù đất nước đạt được nhiều thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử sau hơn 36 năm đổi mới dưới sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng, song còn nhiều khó khăn, thách thức, những nguy cơ mà Đảng ta chỉ ra vẫn còn, có mặt còn gay gắt phức tạp hơn, tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tiêu cực, tham nhũng, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ở một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ có chức, có quyền vẫn còn nghiêm trọng… trong khi đó mục tiêu, nhiệm vụ Đại hội lần thứ XIII của Đảng và kết luận của các Hội nghị Trung ương (khóa XIII) đặt ra rất cấp bách, không thể chậm trễ, đòi hỏi các cấp, các ngành cần phải quán triệt và thực hiện nghiêm túc quan điểm, tư tưởng của Đảng: “Nhất hô bá ứng”, “Tiền hô hậu ủng”, “Trên dưới đồng lòng”, “Dọc ngang thông suốt”…

Giáo dục, bồi dưỡng, phát huy con người bảo đảm cho sự phát triển ổn định, bền vững của đất nước hiện nay

Một là, tiếp tục đổi mới nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ thực tiễn đặt ra.

Đại hội lần thứ XIII của Đảng chỉ rõ: “Xây dựng đồng bộ thể chế, chính sách để thực hiện có hiệu quả chủ trương giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để phát triển đất nước”. Theo đó, ngay từ các bậc học, nhất là bậc học trung học phổ thông, giáo viên và phụ huynh học sinh phải định hướng tương lai cho con em mình trong việc chọn lựa ngành nghề cho phù hợp với năng lực, thế mạnh của bản thân; chú trọng hơn đến giáo dục đạo đức, nhân cách, năng lực sáng tạo và các giá trị cốt lõi, nhất là giáo dục tinh thần yêu nước, tự hào, tự tôn dân tộc… Gắn giáo dục tri thức, đạo đức, thẩm mỹ, kỹ năng sống với giáo dục thể chất, nâng cao tầm vóc con người Việt Nam; vận dụng linh hoạt, sáng tạo hình thức, phương pháp giáo dục phù hợp với mỗi bậc học, phát huy được tinh thần sáng tạo, năng lực, sở trường của người học; xây dựng môi trường sống, môi trường giáo dục trong sạch, lành mạnh, giản dị, thực sự là “bệ phóng”, “trụ đỡ” của con người. Có cơ chế, chính sách động viên, khuyến khích người học có những phát minh, sáng chế nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, có đóng góp nhất định vào sự phát triển chung của đất nước.

Học sinh THPT tham gia chương trình tư vấn tuyển sinh – hướng nghiệp cùng Đại học Kinh tế TP.HCM

Hai là, giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc vào cuộc sống và thực tiễn công tác.

Với hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, ông cha ta để lại bề dày truyền thống kinh nghiệm, giá trị văn hóa, đạo đức, lối sống rất đặc trưng, tiêu biểu. Đó là, truyền thống yêu nước; tinh thần lao động cần cù, siêng năng, sáng tạo; ý chí, khát vọng vươn lên của con người; đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ nhau trong hoạn nạn, khó khăn, hiếu học, có tinh thần quốc tế…

Đại hội lần thứ XIII của Đảng chỉ rõ: “Bảo vệ và phát huy các giá trị tốt đẹp, bền vững trong truyền thống văn hóa Việt Nam”. Theo đó, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp, người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương giáo dục cho cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động, các tầng lớp nhân dân về truyền thống tốt đẹp của dân tộc, của Đảng, của địa phương. Cụ thể hóa, thể chế hóa thành chương trình, hành động cụ thể, thiết thực, phù hợp với đặc điểm, yêu cầu, nhiệm vụ của mỗi cơ quan, đơn vị, địa phương; tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả các quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Quan tâm, chăm lo đến đời sống vật chất, tinh thần của cấp dưới, nhất là hộ gia đình còn nhiều khó khăn; giải quyết có hiệu quả những băn khoăn, thắc mắc của các tầng lớp nhân dân; gắn việc bảo vệ các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp dân tộc với phát triển du lịch, quảng bá, giới thiệu ra bên ngoài; gắn bảo vệ các giá trị văn hóa truyền thống với đấu tranh loại bỏ tệ nạn xã hội, thói hư, tật xấu đi ngược lại lợi ích quốc gia, dân tộc và âm mưu, thủ đoạn hoạt động “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, phản động.

Ba là, có cơ chế, chính sách phù hợp, hiệu quả động viên, khuyến khích con người phát triển cống hiến cho đất nước.

Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đề ra những cơ chế, chính sách rất phù hợp, đáp ứng được nguyện vọng, mong muốn của con người. Nhờ vậy, khơi dậy, đánh thức được tài năng, trí tuệ của con người trên tất cả các lĩnh vực, hoạt động của đời sống xã hội. Mỗi một cơ chế, chính sách của Đảng, Nhà nước ta đề ra trong những năm vừa qua, ở từng lĩnh vực cụ thể là phù hợp, sáng tạo, hiệu quả, phát huy được nội lực và ngoại lực để đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới. Theo đó, các cấp, các ngành, đặc biệt là người đứng đầu ở từng lĩnh vực, hoạt động cụ thể phải quán triệt, thực hiện nghiêm túc chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy định của cơ quan, đơn vị, địa phương, truyền thống văn hóa tốt đẹp của ông cha đã để lại trong dòng họ, gia đình. Người đứng đầu phải gương mẫu, trong sạch, trọng liêm sỉ, hết lòng, hết sức vì sự nghiệp cách mạng chung của Đảng, của Nhân dân, đặt lợi ích của Đảng, Nhân dân lên trước hết; phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, thực hiện nghiêm túc quan điểm, tư tưởng của Đại hội XIII của Đảng đã chỉ ra là “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Kiên quyết, xử lý loại ra khỏi bộ máy những cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức có tư tưởng chủ nghĩa cá nhân, lợi ích nhóm, cục bộ địa phương, kéo bè, kết cánh, lòng dạ không trong sáng; giữ vững và tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong cơ quan, đơn vị, địa phương, bảo đảm cho mọi hoạt động của con người phát triển bình thường, không bị lực cản bởi bất kỳ lực lượng nào trong quá trình sinh sống, công tác.

Xem đầy đủ Bài nghiên cứu Con người – nhân tố trung tâm, quyết định đến sự phát triển ổn định, bền vững của đất nước TẠI ĐÂY

Tác giả: TS. Phạm Thị Kiên, Khoa lý luận chính trị, Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh

Đây là bài viết nằm trong Chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng từ UEH với thông điệp “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng”, UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem Bản tin kiến thức KINH TẾ SỐ #91 tiếp theo.

Cơ quan báo chí đưa tin: Tạp chí Quản lý nhà nước

Tin, ảnh: Tác giả, Phòng Marketing – Truyền thông UEH

Giọng đọc: Ngọc Quí