[Podcast] Phản ứng của chính sách xã hội đối với đại dịch COVID-19 ở một số quốc gia (Kỳ 2): Bài học cho Việt Nam

12 Tháng Mười Hai, 2023

Thời gian qua, để hạn chế những tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19, ngoài các chính sách về y tế, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều đã triển khai các chính sách xã hội, tuy nhiên, mức độ hiệu quả của các chính sách này là không giống nhau. Tại bài viết này, tác giả của Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) đã đề cập đến sự phản ứng chính sách xã hội tại một số quốc gia, trên cơ sở đó rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam nhằm có thể đối phó với những cuộc khủng hoảng của dịch bệnh trong tương lai.

Trên cơ sở những phân tích về các phản ứng chính sách xã hội đối với đại dịch COVID-19 ở một số quốc gia, tác giả đã rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam tại kỳ 2 bài viết.

Thảo luận chính sách

Mặc dù, phản ứng y tế công cộng mạnh mẽ được cho là bước quan trọng và cần thiết nhất để giải quyết tình trạng khẩn cấp như đại dịch COVID-19, nhưng nó sẽ không đủ để đáp ứng những hậu quả ngắn hạn và tác động lâu dài hơn mà các biện pháp kiểm soát dịch bệnh có thể gây ra. Các phản ứng chính sách của Đức, Ấn Độ và Hoa Kỳ chứng minh các vấn đề CSXH để ứng phó với đại dịch, và sự liên kết giữa CSXH và chính sách y tế công cộng là rất quan trọng. COVID-19 là một cuộc khủng hoảng dịch bệnh kéo dài, do vậy các biện pháp khẩn cấp có thể kéo dài trong nhiều năm.

Đặc biệt, các CSXH được thực hiện trong trường hợp khẩn cấp có thể định hình quỹ đạo phục hồi KT-XH của đất nước bằng cách xác định những tổn thất nào được cần được hỗ trợ nhanh chóng và lâu dài. Bởi việc chú ý đến các phản ứng của CSXH cho phép Chính phủ có cái nhìn sâu sắc hơn về các yếu tố xã hội quyết định đến sức khỏe.

Bất bình đẳng xã hội và kinh tế tiềm ẩn làm trầm trọng thêm các nguy cơ sức khỏe liên quan đến dịch bệnh và có nguy cơ lan rộng nếu các CSXH không được thực hiện. Sự kết nối giữa biện pháp y tế công cộng và CSXH rất quan trọng vì CSXH không chỉ là cách để giải quyết mối đe dọa y tế trong ngắn hạn của COVID-19 mà còn là cơ hội để giải quyết những bất bình đẳng cơ bản về KT-XH.

Sự thành công và thất bại của ứng phó khẩn cấp y tế công cộng phụ thuộc vào sự phù hợp của nó với CSXH. Việc tách biệt CSXH và y tế công cộng, về lý thuyết hay thực tế, đều làm suy yếu cả hai và làm tăng nguy cơ cả hai đều thất bại. Các chiến lược ứng phó với đại dịch hiện nay hoặc trong tương lai nên chú ý đến các hỗ trợ CSXH khi đối mặt với các tình huống khẩn cấp về y tế công cộng.

Hàm ý chính sách cho Việt Nam

Nhằm xây dựng và củng cố các hệ thống CSXH, và ASXH thích ứng linh hoạt và hiệu quả các đại dịch như COVID-19, thời gian tới, Việt Nam cần quan tâm một số vấn đề sau:

* Đối với chính sách đảm bảo thu nhập

– Khôi phục kinh tế sau khi kiểm soát được dịch bệnh, đảm bảo thu nhập cho người lao động cần được đặc biệt ưu tiên, đó là việc nhanh chóng đưa người lao động trở lại thị trường thông qua tăng cường kết nối cung-cầu lao động.

– Tác động của đại dịch làm cơ cấu ngành nghề thay đổi, nhiều ngành mới xuất hiện và tập trung vào ứng dụng công nghệ thông tin, thương mại điện tử, các ngành nghề yêu cầu kỹ năng cao sẽ tăng, các ngành nghề yêu cầu kỹ năng trung bình và thấp sẽ giảm. Vì vậy, vấn đề hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp, đào tạo tái hoà nhập thị trường lao động cần được quan tâm nhiều hơn, nhằm giúp người lao động sớm quay trở lại thị trường. Các hộ sản xuất kinh doanh nhỏ, DN nhỏ và vừa cần có những chính sách ưu tiên và khuyến khích, vì đây sẽ là lực lượng hồi phục nhanh hơn so với các loại hình khác và tạo nhiều chỗ làm việc để thu hút người lao động.

* Đối với chính sách bảo hiểm

Tiếp tục có chính sách khuyến khích, hỗ trợ để người lao động duy trì được sự tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm tai nạn. Đẩy mạnh tuyên truyền chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm tai nạn đã hỗ trợ tích cực và là giá đỡ cho người lao động nói riêng và người dân nói chung vượt qua những khó khăn do đại dịch gây ra. Đây là biện pháp ASXH chủ động và bền vững nhất để làm cho người dân thấy rõ bản chất ưu việt mà chính sách bảo hiểm xã hội mà Đảng và Nhà nước ta xây dựng quản lý và bảo hộ.

– Quan tâm hơn nữa việc phối hợp giữa các cấp, các ngành, đoàn thể trong tổ chức thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội, đặc biệt là chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện, cần sửa đổi chính sách, nâng mức hỗ trợ người dân tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trên tinh thần đảm bảo công bằng, trong đó ưu tiên những đối tượng dễ bị tổn thương như: người nghèo, người cận nghèo, người có thu nhập thấp, người khuyết tật, người dân tộc thiểu số, lao động nông nghiệp, nông thôn… giúp họ dễ dàng tiếp cận và tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.

– Thực hiện kịp thời, chính xác và minh bạch các chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm tai nạn để hỗ trợ người lao động, người dân vượt qua những khó khăn, thông qua những hỗ trợ về thu nhập, y tế, giáo dục nghề nghiệp…

* Đối với chính sách trợ giúp xã hội

– Đẩy mạnh cải cách và phân bổ nguồn lực để mở rộng độ bao phủ của các chính sách hỗ trợ ASXH cho tất cả mọi người, bao gồm đối tượng đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu trước mắt. Trong dài hạn, cần xây dựng một hệ thống ASXH đáp ứng với các cú sốc để tăng cường dự phòng và ứng phó đối với những rủi ro khác nhau, bao gồm khủng hoảng kinh tế, thiên tai và dịch bệnh, thông qua trợ giúp xã hội thường xuyên và đột xuất.

– Gỡ bỏ mọi rào cản về thủ tục hành chính để đảm bảo quá trình xác định đối tượng bảo trợ xã hội hiệu quả và kịp thời, không phân biệt đối với nhóm dễ bị tổn thương nhất (bao gồm người thiếu các giấy tờ tùy thân, lao động di cư… đồng thời hoàn thiện các tiêu chí và điều kiện hưởng trợ giúp tiền mặt đối với hộ kinh doanh cá thể và lao động phi chính thức).

– Đảm bảo khả năng tiếp cận các chế độ ASXH, bao gồm bảo hiểm y tế và chuyển tiền trợ cấp hiệu quả thông qua thanh toán điện tử, dịch vụ mobile money, ví điện tử.

– Hiện nay, các quốc gia đang đứng trước sức ép lớn phải củng cố tài khóa sau khi đã chi những khoản khổng lồ cho các biện pháp ứng phó khủng hoảng. Tuy nhiên, nếu các quốc gia cắt giảm chi cho ASXH, hành động đó sẽ mang lại hậu quả nghiêm trọng. Do đó, lĩnh vực ASXH rất cần phải được đầu tư ngay lúc này để đảm bảo “không để ai bị bỏ lại phía sau”, tăng cường khả năng phục hồi của cộng đồng trước các tình huống khẩn cấp.

* Đối với chính sách tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản

– Các dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, nhà ở, thông tin truyền thông, môi trường… cần đầu tư một cách đồng bộ, hiện đại, đặc biệt quan tâm đến hệ thống dịch vụ ở cấp cơ sở. Thực tế công tác phòng, chống dịch COVID-19 cho thấy, năng lực của hệ thống dịch vụ ở cấp cơ sở còn rất hạn chế về nguồn lực vật chất, trang thiết bị, nguồn lực con người. Bên cạnh đó là hệ thống cơ sở dữ liệu từ cơ sở còn thiếu và yếu, thiếu tính kết nối, chia sẻ, để có thể kịp thời có giải pháp khắc phục đối với những rủi ro như dịch bệnh như vừa qua.

Xem toàn bộ Bài nghiên cứu Phản ứng của chính sách xã hội với đại dịch covid-19 ở một số nước – Bài học cho Việt Nam TẠI ĐÂY.

Nhóm tác giả: TS. Đỗ Lâm Hoàng Trang, ThS. Hoàng Xuân Sơn – Khoa Lý luận chính trị, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Đây là bài viết nằm trong Chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng từ UEH với thông điệp “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng”, UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem Bản tin kiến thức KINH TẾ SỐ #103 tiếp theo.

Tin, ảnh: Tác giả, Phòng Marketing – Truyền thông UEH

Giọng đọc: Ngọc Quí