[Research Contribution] Công bố thông tin kế toán môi trường và hiệu quả tài chính: Vai trò của đặc điểm Hội đồng Quản trị

17 Tháng Ba, 2025

Từ khóa: Công bố thông tin kế toán môi trường; hiệu quả tài chính; đòn bẩy tài chính; tỷ lệ sở hữu nước ngoài.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu, việc minh bạch thông tin về tác động môi trường ngày càng trở thành yếu tố quan trọng đối với doanh nghiệp. Nhưng liệu điều này có thực sự giúp gia tăng hiệu quả tài chính? Giải đáp vấn đề này, nhóm tác giả thuộc UEH Mekong, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) đã thực hiện nghiên cứu “Công bố thông tin kế toán môi trường và hiệu quả tài chính: Vai trò của đặc điểm hội đồng quản trị”, nhằm khám phá mối quan hệ giữa việc công bố thông tin kế toán môi trường (EAID) và hiệu quả tài chính (FP) của các công ty niêm yết tại Việt Nam. Đồng thời, nghiên cứu còn làm rõ vai trò của hội đồng quản trị trong mối liên hệ này và đề xuất các giải pháp cho doanh nghiệp cùng các bên liên quan.

Bg 1499x600

Bối cảnh nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và nhận thức ngày càng cao của các bên liên quan về vấn đề môi trường, việc công bố thông tin kế toán môi trường (EAID) đã trở thành tiêu chuẩn quan trọng trong hoạt động kinh doanh. Áp lực từ nhà đầu tư, khách hàng, chính phủ và cộng đồng đang thúc đẩy doanh nghiệp minh bạch hóa tác động môi trường, đồng thời thể hiện cam kết đối với phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, quan điểm về hiệu quả tài chính (FP) cũng có sự thay đổi đáng kể, mở rộng từ những chỉ số tài chính truyền thống sang một khái niệm toàn diện hơn, bao gồm uy tín thương hiệu, trách nhiệm xã hội và tính bền vững. Trước sự dịch chuyển này, nghiên cứu của nhóm tác giả UEH đã xem xét mối quan hệ nhân quả giữa EAID và FP, đồng thời khám phá vai trò điều tiết của đặc điểm hội đồng quản trị (HĐQT) đối với mối liên hệ này tại các doanh nghiệp niêm yết Việt Nam.

Không chỉ đóng góp vào lý thuyết kế toán môi trường, nghiên cứu còn cung cấp bằng chứng thực nghiệm để củng cố các mô hình lý thuyết hiện có. Quan trọng hơn, kết quả nghiên cứu mang ý nghĩa thực tiễn sâu sắc, tạo nền tảng khoa học giúp nhà quản lý doanh nghiệp xây dựng chiến lược cân bằng giữa tối đa hóa lợi nhuận và phát triển bền vững trong bối cảnh kinh tế hiện đại.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định lượng để kiểm tra tác động của công bố thông tin kế toán môi trường đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp niêm yết tại Việt Nam, đồng thời xem xét vai trò điều tiết của đặc điểm hội đồng quản trị trong mối quan hệ này. Hiệu quả tài chính được đo lường qua ba chỉ tiêu: lợi nhuận trên tài sản (ROA), tính ổn định lợi nhuận (SMOOTH) và độ biến động lợi nhuận (VARI). EAID được xác định dựa trên phân tích nội dung báo cáo môi trường theo tiêu chuẩn GRI 2020 hoặc Thông tư 96/2020/TT-BTC, trong khi các đặc điểm HĐQT (quy mô, tỷ lệ thành viên không điều hành, tỷ lệ nữ) được xem là biến điều tiết. Nghiên cứu đưa ra ba giả thuyết chính về mối quan hệ giữa công bố thông tin kế toán môi trường, hiệu quả tài chính và vai trò của HĐQT.

Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ 100 doanh nghiệp niêm yết trong giai đoạn 2021-2023, gồm 30 doanh nghiệp bền vững liên tục theo danh sách 100 công ty bền vững năm 2023 và 70 doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực sản xuất, xây dựng, bất động sản. Năm 2021 được chọn làm mốc vì đây là thời điểm Thông tư 96/2020/TT-BTC có hiệu lực, các doanh nghiệp công bố thông tin môi trường theo thông tư này hoặc theo bộ tiêu chuẩn GRI. quy định về công bố thông tin môi trường theo tiêu chí GRI. Dữ liệu công bố thông tin kế toán môi trường được thu thập từ báo cáo thường niên, báo cáo bền vững và báo cáo ESG.

Nghiên cứu sử dụng hồi quy đa biến với dữ liệu bảng, phân tích bằng phần mềm STATA 17, đồng thời kiểm định các khuyết tật mô hình như tự tương quan, phương sai thay đổi, đa cộng tuyến, nhằm lựa chọn mô hình phù hợp giữa POOL, FEM hay REM. Bốn mô hình hồi quy được đề xuất để đo lường tác động của công bố thông tin kế toán môi trường đến hiệu quả tài chính, trong đó mô hình 4 xem xét VARI và SMOOTH như biến kiểm soát. Sau khi hiệu chỉnh mô hình, nghiên cứu tiếp tục kiểm tra vai trò điều tiết của các đặc điểm HĐQT, từ đó cung cấp những bằng chứng thực nghiệm hỗ trợ doanh nghiệp trong việc xây dựng chiến lược cân bằng giữa lợi nhuận tài chính và phát triển bền vững.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh: Công bố thông tin kế toán môi trường có tác động tích cực đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp

Kết quả nghiên cứu khẳng định rằng việc công bố thông tin kế toán môi trường có tác động tích cực đến hiệu quả tài chính của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp minh bạch trong công bố thông tin môi trường thường có hiệu quả kinh doanh tốt hơn, đồng thời các yếu tố như quy mô công ty, đòn bẩy tài chính, tỷ lệ sở hữu nước ngoài, tính ổn định lợi nhuận và khả năng quản lý dòng tiền cũng ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả tài chính. Đặc biệt, rủi ro tài chính cao và biến động lợi nhuận lớn có xu hướng làm giảm hiệu quả kinh doanh, cho thấy sự ổn định tài chính đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững.

Phân tích tác động của các yếu tố thuộc hội đồng quản trị cho thấy tỷ lệ thành viên nữ có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy công bố thông tin môi trường và nâng cao hiệu quả tài chính. Điều này không chỉ nhấn mạnh ý nghĩa của đa dạng giới trong quản trị doanh nghiệp mà còn khẳng định vai trò của nữ giới trong việc cải thiện hiệu quả quản trị và phát triển bền vững. Tuy nhiên, quy mô HĐQT và tỷ lệ thành viên không điều hành không có tác động điều tiết đáng kể đến mối quan hệ giữa công bố thông tin kế toán môi trường và hiệu quả tài chính.

Ngoài ra, nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng quy mô công ty và tỷ lệ sở hữu nước ngoài có mối quan hệ tích cực với hiệu quả tài chính, trong khi đòn bẩy tài chính cao lại có tác động tiêu cực. Việc duy trì tính ổn định lợi nhuận và quản lý dòng tiền hiệu quả giúp doanh nghiệp đạt hiệu quả tài chính tốt hơn, đồng thời đảm bảo sự phát triển lâu dài. Những phát hiện này cung cấp cơ sở thực tiễn quan trọng cho các nhà quản lý trong việc cân nhắc chiến lược cân bằng giữa tăng trưởng lợi nhuận và phát triển bền vững.

Hàm ý và chính sách

Dựa trên kết quả nghiên cứu, nhóm tác giả UEH đã đề xuất hàm ý chính sách cho các bên liên quan, cụ thể như sau:

Thứ nhất, đối với doanh nghiệp: cần tăng cường công bố thông tin kế toán môi trường bằng cách mở rộng phạm vi và chi tiết của các hoạt động bền vững để nâng cao tính minh bạch và thu hút nhà đầu tư. Đồng thời, doanh nghiệp nên đa dạng hóa hội đồng quản trị bằng cách tuyển dụng các thành viên có kinh nghiệm trong lĩnh vực bền vững và có sự đa dạng về giới tính để nâng cao năng lực quản trị. Doanh nghiệp cũng cần xây dựng chiến lược bền vững, lồng ghép các mục tiêu phát triển bền vững vào chiến lược kinh doanh dài hạn và đầu tư vào nghiên cứu, phát triển công nghệ xanh để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Thứ hai, đối với nhà đầu tư: cần ưu tiên lựa chọn các doanh nghiệp cam kết phát triển bền vững để giảm thiểu rủi ro và đạt được lợi nhuận lâu dài, đồng thời tăng cường đối thoại với doanh nghiệp để khuyến khích họ cải thiện các hoạt động bền vững.

Thứ ba, đối với nhà hoạch định chính sách: cần hoàn thiện khung pháp lý, tiếp tục ban hành các chính sách khuyến khích doanh nghiệp công bố thông tin và thực hiện các hoạt động bền vững, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi và cung cấp các nguồn lực cần thiết để doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các công nghệ và dịch vụ hỗ trợ phát triển bền vững.

Cuối cùng, đối với các trường đại học: cần tích hợp các mục tiêu phát triển bền vững vào chương trình đào tạo, thực hiện các nghiên cứu về phát triển bền vững và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp và xã hội, đồng thời thiết lập các chương trình hợp tác với doanh nghiệp để chuyển giao kiến thức và công nghệ, tạo cơ hội thực tập cho sinh viên.

Xem toàn bộ bài nghiên cứu Công bố thông tin kế toán môi trường và hiệu quả tài chính: Vai trò của đặc điểm hội đồng quản trị TẠI ĐÂY.

Nhóm tác giả: TS. Lâm Thị Trúc Linh, ThS. Nguyễn Hồng Nga, ThS. Nguyễn Ngọc Thọ – Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Đây là bài viết nằm trong chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng với thông điệp “For a More Sustainable Mekong – Vì một Đồng bằng sông Cửu Long bền vững”, thuộc chương trình “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng” do UEH thực hiện. UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.

Tin, ảnh: Tác giả, Phòng Tuyển sinh – Truyền thông UEH Mekong, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH

Giọng đọc: Thanh Kiều

Chu kỳ giảm giá của đồng USD?

TS. Đinh Thị Thu Hồng và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Việt Nam cần kịch bản cho thương mại tương lai

ThS. Tô Công Nguyên Bảo

26 Tháng Sáu, 2021

Hệ thống tiền tệ tiếp theo như thế nào?

TS. Lê Đạt Chí và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam

Khoa Quản lý nhà nước

26 Tháng Sáu, 2021

Cần đưa giao dịch công nghệ lên sàn chứng khoán

Bộ Khoa học và Công nghệ

5 Tháng Sáu, 2021

Thiết kế đô thị: tầm nhìn vững chắc cho đô thị bền vững

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

Phục hồi du lịch và nỗ lực thoát khỏi vòng xoáy ảnh hưởng bởi Covid-19

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

2021 sẽ là năm khởi đầu của chu kỳ tăng trưởng mới

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo

5 Tháng Sáu, 2021

Quỹ vaccine sẽ khả thi khi có người dân đóng góp

Phạm Khánh Nam, Việt Dũng

5 Tháng Sáu, 2021

Kích thích kinh tế, gia tăng vận tốc dòng tiền

Quách Doanh Nghiệp

5 Tháng Sáu, 2021

Đi tìm chiến lược hậu Covid-19 cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

PGS TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, ThS Lê Văn

5 Tháng Sáu, 2021

Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt

Ths. Lê Thị Hồng Hoa

5 Tháng Sáu, 2021