[Research Contribution] Thúc đẩy tham gia bảo hiểm xã hội cho doanh nghiệp tại Vĩnh Long: Mối quan hệ với các bên liên quan và ứng dụng VssID

28 Tháng Năm, 2025

Từ khoá: Bảo hiểm xã hội; Doanh nghiệp; Vĩnh Long; Mối quan hệ với các bên liên quan; Ứng dụng VssID

Trong bối cảnh bảo hiểm xã hội (BHXH) là trụ cột an sinh quan trọng, việc nhiều doanh nghiệp vẫn chưa tham gia đầy đủ cho người lao động đã đặt ra thách thức lớn về tính bền vững và công bằng xã hội. Nghiên cứu của nhóm tác giả thuộc UEH Mekong, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) đã chỉ ra bốn rào cản chính làm suy giảm động lực tuân thủ và góp phần duy trì tình trạng không tham gia BHXH trong khu vực doanh nghiệp: nhận thức hạn chế của chủ doanh nghiệp, mức độ xử lý vi phạm còn nhẹ, rủi ro không tuân thủ thấp và sự bất cân xứng thông tin.

Bg 1499x600 (1)

Bối cảnh nghiên cứu và thực trạng tham gia Bảo hiểm xã hội cho người lao động của doanh nghiệp tại tỉnh Vĩnh Long

Bảo hiểm xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ người lao động (NLĐ) trước rủi ro, đây không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là quyền lợi và trách nhiệm của doanh nghiệp (DN) và NLĐ. Tuy nhiên, tình trạng trốn, nợ, chiếm dụng BHXH vẫn đang diễn ra và trở thành một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tranh chấp, khiếu kiện giữa NLĐ và DN, từ đó suy yếu hệ thống an sinh xã hội, đặc biệt là chế độ hưu trí.

Tính đến đầu năm 2024, chỉ khoảng 30,14% doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long đăng ký tham gia BHXH, với tỷ lệ lao động tham gia BHXH bắt buộc ở mức 28,88%. Những con số này phản ánh một thực trạng đáng quan ngại về mức độ tuân thủ chính sách BHXH trong khu vực doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp viện dẫn lý do khó khăn kinh doanh để trì hoãn hoặc né tránh trách nhiệm đóng BHXH, trong khi người lao động – do nhận thức hạn chế, tâm lý e ngại mất việc hoặc vì lợi ích trước mắt – thường không chủ động yêu cầu thực hiện quyền lợi chính đáng của mình.

Trên cơ sở đó, nhóm tác giả đã tập trung phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi không tham gia BHXH cho NLĐ của DN tại tỉnh Vĩnh Long. Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực nghiệm giúp các cơ quan quản lý BHXH đưa ra những chính sách nhằm nâng cao nhận thức của DN và NLĐ trong tuân thủ Luật pháp BHXH.

Nhân tố ảnh hưởng hành vi không tham gia BHXH của DN: Tiếp cận từ mô hình định lượng

Nghiên cứu của nhóm tác giả UEH Mekong dựa trên dữ liệu DN không tham gia BHXH cho NLĐ từ hệ thống quản lý nợ BHXH của Phòng Thanh tra – Kiểm tra BHXH và hệ thống quản lý thông tin pháp lý DN tỉnh Vĩnh Long; tập trung vào các biến định tính khó đo lường thông qua dữ liệu thứ cấp.

Kết quả mô hình định lượng cho thấy, 07 nhân tố có ảnh hưởng đáng kể đến hành vi không tuân thủ của doanh nghiệp. Cụ thể: Doanh nghiệp hoạt động lâu năm, có dòng tiền ổn định và kinh nghiệm vượt qua các cú sốc kinh tế, thường tuân thủ BHXH tốt hơn. Bên cạnh đó, mối quan hệ của DN: bao gồm Quan hệ với khách hàng, chính quyền và nhà cung cấp tốt thường tuân thủ BHXH để duy trì uy tín và trách nhiệm xã hội.

Ngoài ra, các loại rủi ro – bao gồm rủi ro danh tiếng, rủi ro chi phí hoạt động, rủi ro bị kiểm tra và bị xử phạt – đều có tác dụng răn đe, làm giảm hành vi né tránh nghĩa vụ BHXH.

Tuy nhiên, kết quả cũng cho thấy rằng tình hình kinh doanh không thuận lợi làm gia tăng xu hướng doanh nghiệp không tham gia BHXH cho người lao động. Đặc biệt, bất cân xứng thông tin giữa doanh nghiệp với cơ quan BHXH và người lao động góp phần đáng kể vào hành vi này. Khi cơ quan quản lý và người lao động không có đủ dữ liệu về tình hình tài chính của doanh nghiệp – nhất là đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ – chủ doanh nghiệp có thể tận dụng lợi thế thông tin để né tránh nghĩa vụ đóng BHXH.

Bên cạnh đó, nhận thức hạn chế của chủ doanh nghiệp về vai trò và lợi ích lâu dài của BHXH, hoặc quan điểm cho rằng mức đóng hiện tại là cao và chưa hợp lý, cũng khiến họ có xu hướng thuyết phục người lao động – đặc biệt là những người chưa hiểu rõ quyền lợi BHXH – từ chối tham gia để nhận mức lương cao hơn trong ngắn hạn. Cuối cùng, các chế tài xử lý vi phạm chưa đủ sức răn đe cũng là nguyên nhân khiến tình trạng không tuân thủ tiếp tục kéo dài trong khu vực doanh nghiệp.

Đánh giá tác động gián tiếp từ mô hình cho thấy hai yếu tố: mối quan hệ với các bên liên quan việc ứng dụng VssID có vai trò quan trọng trong việc hạn chế hành vi không tham gia BHXH. Cả hai yếu tố này đều góp phần làm giảm nhận thức sai lệch về BHXH, nâng cao ý thức về rủi ro, thu hẹp bất cân xứng thông tin và tăng cường nhận thức về hậu quả khi vi phạm quy định.

Tuy vậy, kết quả cũng chỉ ra rằng, doanh nghiệp vẫn có thể không tham gia BHXH ngay cả khi có quan hệ tốt với các bên liên quan, nếu họ đánh giá rủi ro vi phạm là thấp và nắm giữ lợi thế thông tin. Tương tự, việc sử dụng VssID không đảm bảo hành vi tuân thủ nếu doanh nghiệp có nhận thức hạn chế về BHXH và thiếu kết nối với các bên liên quan. Điều này cho thấy: mối quan hệ và công cụ hỗ trợ chỉ phát huy hiệu quả khi được đặt trong một hệ sinh thái quản trị toàn diện và có nhận thức đầy đủ từ phía doanh nghiệp.

Ý nghĩa thực tiễn và hàm ý chính sách

Tham gia BHXH không chỉ bảo vệ quyền lợi NLĐ mà còn mang lại sự phát triển bền vững cho DN khi thực hiện được cam kết trách nhiệm xã hội và tạo dựng uy tín với các bên liên quan. Để thúc đẩy DN tham gia BHXH, nhóm tác giả đề xuất ba nhóm giải pháp chính:

Thứ nhất, cơ quan bảo hiểm cần cung cấp hướng dẫn rõ ràng về quy trình đăng ký và các hình thức xử phạt, giúp DN dễ dàng tiếp nhận và tuân thủ. Cần nhấn mạnh rằng hành vi không tham gia BHXH không chỉ kéo theo chi phí xử phạt mà còn tiềm ẩn rủi ro về uy tín và danh tiếng của doanh nghiệp.

Thứ hai, tăng cường hoạt động thanh tra – kiểm tra, cả định kỳ lẫn đột xuất. Việc chọn mẫu kiểm tra nên dựa trên lịch sử đóng BHXH và đặc điểm DN như: tình hình kinh doanh kém, DN có thời gian hoạt động ngắn hoặc số lượng lao động chưa sử dụng VssID. Khi phát hiện vi phạm, cơ quan bảo hiểm cần áp dụng biện pháp xử lý phù hợp như xử phạt hành chính hoặc công khai tình trạng nợ BHXH trên cổng thông tin BHXH và trang chủ của DN nhằm tăng tính rủi ro khi bị phát hiện vi phạm và tính răn đe khi bị xử lý.

Thứ ba, đẩy mạnh truyền thông về vai trò của ứng dụng VssID – BHXH số như một công cụ quản trị nhân sự hiệu quả. Ứng dụng không chỉ giúp tra cứu thông tin mà cho phép NLĐ giám sát việc đóng BHXH của DN, góp phần minh bạch thông tin và hạn chế tình trạng nợ, trốn đóng. 

Nhìn chung, kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học đóng góp về mặt lý thuyết và thực tiễn giúp các nhà quản lý có cái nhìn tổng quan và sâu sắc hơn về các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi không tham gia BHXH cho NLĐ của DN trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long, từ đó giúp các cơ quan quản lý BHXH đưa ra những chính sách nhằm nâng cao nhận thức của DN và NLĐ trong tuân thủ Luật pháp BHXH.

Xem toàn bộ bài nghiên cứu: Thúc đẩy tham gia bảo hiểm xã hội cho doanh nghiệp tại Vĩnh Long: Mối quan hệ với các bên liên quan và ứng dụng VSSID  TẠI ĐÂY.

Nhóm tác giả: Nguyễn Hoàng Long, ThS. Trần Thị Hồng Cúc, ThS. Đoàn Thị Thanh Hòa, ThS. Nguyễn Thị Diễm – Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh

Đây là bài viết nằm trong chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng với thông điệp “For a More Sustainable Mekong – Vì một Đồng bằng sông Cửu Long bền vững”, thuộc chương trình “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng” do UEH thực hiện. UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.

Tin, ảnh: Tác giả, Phòng Tuyển sinh – Truyền thông UEH Mekong, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH

Giọng đọc: Thanh Kiều

Chu kỳ giảm giá của đồng USD?

TS. Đinh Thị Thu Hồng và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Việt Nam cần kịch bản cho thương mại tương lai

ThS. Tô Công Nguyên Bảo

26 Tháng Sáu, 2021

Hệ thống tiền tệ tiếp theo như thế nào?

TS. Lê Đạt Chí và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam

Khoa Quản lý nhà nước

26 Tháng Sáu, 2021

Cần đưa giao dịch công nghệ lên sàn chứng khoán

Bộ Khoa học và Công nghệ

5 Tháng Sáu, 2021

Thiết kế đô thị: tầm nhìn vững chắc cho đô thị bền vững

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

Phục hồi du lịch và nỗ lực thoát khỏi vòng xoáy ảnh hưởng bởi Covid-19

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

2021 sẽ là năm khởi đầu của chu kỳ tăng trưởng mới

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo

5 Tháng Sáu, 2021

Quỹ vaccine sẽ khả thi khi có người dân đóng góp

Phạm Khánh Nam, Việt Dũng

5 Tháng Sáu, 2021

Kích thích kinh tế, gia tăng vận tốc dòng tiền

Quách Doanh Nghiệp

5 Tháng Sáu, 2021

Đi tìm chiến lược hậu Covid-19 cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

PGS TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, ThS Lê Văn

5 Tháng Sáu, 2021

Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt

Ths. Lê Thị Hồng Hoa

5 Tháng Sáu, 2021