[Research Contribution] Chính sách giãn cách xã hội ảnh hưởng như thế nào đến nền kinh tế Việt Nam trong thời kỳ Covid-19?

23 Tháng Sáu, 2025

Từ khóa: Covid-19, Kinh tế Việt Nam, Giãn cách xã hội, Mô hình cân bằng tổng thể, TERM

Giãn cách toàn quốc hay giãn cách khu vực – chính sách nào tối ưu hơn dưới góc độ phân tích kinh tế trong kiểm soát dịch bệnh ? Một nghiên cứu từ tác giả thuộc Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) sử dụng mô hình kinh tế TERM để “giải mã” tác động khác biệt của các chiến lược giãn cách xã hội tại Việt Nam trong đại dịch Covid-19. Kết quả cho thấy mỗi lựa chọn chính sách không chỉ làm thay đổi tổng thể GDP quốc gia mà còn tạo ra những tác động khác nhau lên các thành phần chi tiêu trong GDP cũng như lên sự đóng góp vào GDP của các ngành kinh tế theo từng vùng – điều mà các nhà hoạch định cần cân nhắc kỹ lưỡng trong những biến cố tương lai.

Thumb Lớn Thương Hiệu Học Thuật Mới

Bối cảnh nghiên cứu

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19, các nhà hoạch định chính sách phải thường xuyên đối mặt với những lựa chọn khó khăn, đòi hỏi sự đánh đổi giữa hiệu quả kiểm soát dịch bệnh và duy trì ổn định kinh tế. Chính sách cách ly toàn xã hội tuy có thể giúp khống chế dịch bệnh nhanh chóng, nhưng đồng thời tiềm ẩn nguy cơ gây tổn thất lớn hơn đối với nền kinh tế so với các biện pháp cách ly xã hội áp dụng theo vùng.

Việt Nam đã trải qua bốn làn sóng dịch Covid-19, mỗi giai đoạn đi kèm với các chính sách ứng phó khác nhau. Đặc biệt, Chỉ thị 16 về giãn cách xã hội đã được áp dụng linh hoạt từ cấp độ quốc gia (làn sóng thứ nhất) cho đến cấp tỉnh hoặc địa phương (các làn sóng sau). Trong làn sóng dịch thứ tư, quy mô và tần suất áp dụng chính sách giãn cách xã hội đạt đến đỉnh điểm với hàng loạt tỉnh, thành phố lớn ở Nam Bộ thực hiện giãn cách toàn diện.

Thực tiễn này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc đánh giá hiệu quả và tác động của các phương án chính sách giãn cách theo phạm vi khác nhau. Trước bối cảnh này, tác giả thuộc UEH đã thực hiện đề tài nghiên cứu “So sánh tác động của chính sách cách ly toàn xã hội và cách ly xã hội một phần trong ứng phó dịch Covid-19 đối với nền kinh tế Việt Nam: Ứng dụng mô hình cân bằng tổng thể cho các vùng ở Việt Nam” nhằm cung cấp bằng chứng định lượng phục vụ quá trình ra quyết định chính sách trong tương lai, đặc biệt là trong các tình huống khủng hoảng có tính lan tỏa cao như đại dịch.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là so sánh tác động kinh tế của chính sách cách ly toàn xã hội và cách ly xã hội một phần. Các câu hỏi nghiên cứu cụ thể bao gồm:

  1. Sự thay đổi của các thành phần chi tiêu trong GDP giữa các vùng trong các kịch bản khác nhau như thế nào?
  2. Đóng góp vào GDP của các ngành kinh tế theo từng vùng thay đổi ra sao trong các kịch bản được thiết lập?

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này nhằm phân tích và so sánh tác động kinh tế giữa hai phương án chính sách – cách ly toàn xã hội và cách ly xã hội từng phần – thông qua mô hình Cân bằng tổng thể theo vùng (TERM) được điều chỉnh phù hợp với bối cảnh Việt Nam (TERM-VN). Mô hình TERM-VN được xây dựng dựa trên nền tảng của Viện Nghiên cứu Chính sách thuộc Đại học Victoria (Úc) và đã được ứng dụng rộng rãi trong phân tích các cú sốc kinh tế như thiên tai và dịch bệnh.

Nghiên cứu thực hiện năm kịch bản mô phỏng sự sụt giảm khuynh hướng tiêu dùng trung bình (APC) 10% xảy ra lần lượt trên: (1) toàn quốc, (2) miền Bắc, (3) miền Trung, (4) miền Đông Nam Bộ, và (5) vùng Đồng bằng sông Cửu Long. 

Các chỉ tiêu kinh tế được phân tích bao gồm: GDP thực, chi tiêu của các thành phần trong GDP (tiêu dùng, đầu tư, xuất khẩu), lực lượng lao động, và chỉ số giá tiêu dùng (CPI).

Phương pháp số Gragg (bậc 2-4-6) được sử dụng để đảm bảo độ chính xác và ổn định trong tính toán của mô hình TERM.

Kết quả nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu cho thấy, mức độ đánh đổi do cú sốc sụt giảm khuynh hướng tiêu dùng trung bình (APC) trên toàn quốc lớn hơn đáng kể so với khi cú sốc này chỉ xảy ra ở từng vùng. Điều này cho thấy, chính sách giãn cách toàn xã hội áp dụng đồng loạt trên cả nước có thể gây ra tác động tiêu cực sâu rộng hơn đối với nền kinh tế so với khi áp dụng giãn cách cục bộ theo vùng hay địa phương.

Kết quả từ mô hình còn chỉ ra rằng, mức độ ảnh hưởng từ cùng một cú sốc giảm APC không đồng đều giữa các vùng. Những vùng có cơ cấu sản xuất chủ yếu phục vụ thị trường trong nước chịu tác động mạnh hơn so với các vùng có thế mạnh xuất khẩu. Tương ứng, đóng góp của các ngành hàng vào GDP cũng biến động khác nhau dưới các kịch bản giảm APC: các ngành có thế mạnh xuất khẩu thường vẫn duy trì được mức đóng góp tích cực, trong khi các ngành khác lại suy giảm rõ rệt.

Nghiên cứu đã tiến hành so sánh mức độ tác động của cú sốc tiêu dùng khi xảy ra trên phạm vi toàn quốc so với từng vùng, điều này đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh lựa chọn chính sách ứng phó với đại dịch Covid-19. Tại Việt Nam, diễn biến dịch bệnh có thể chia thành bốn giai đoạn: làn sóng thứ nhất với giãn cách toàn quốc theo Chỉ thị 16; làn sóng thứ hai với giãn cách tại Đà Nẵng; làn sóng thứ ba tại một số tỉnh miền Bắc; và làn sóng thứ tư, trong đó TP.HCM cùng nhiều tỉnh Nam Bộ thực hiện giãn cách nghiêm ngặt, riêng TP.HCM phải áp dụng đến lần thứ năm.

Kết quả từ mô hình cho thấy, cú sốc giảm APC trên toàn quốc làm suy giảm mạnh hơn các biến số vĩ mô quan trọng như GDP thực, tiêu dùng, đầu tư, lao động (ngoại trừ xuất khẩu) so với kịch bản giảm APC cục bộ. Điều này củng cố lập luận rằng, giãn cách toàn quốc kéo theo hậu quả kinh tế nghiêm trọng hơn so với giãn cách có chọn lọc theo vùng. Trong khi giãn cách từng vùng chủ yếu ảnh hưởng đến kinh tế địa phương đó và một phần các vùng có liên kết kinh tế chặt chẽ, thì giãn cách toàn quốc gây ra hiệu ứng lan tỏa tiêu cực trên diện rộng.

Bên cạnh các kết quả mô phỏng, nghiên cứu cũng tổng hợp các dữ liệu thực tế phản ánh biến động kinh tế sau từng làn sóng dịch, đặc biệt là những thay đổi về thu nhập, lao động, chi tiêu sau đợt giãn cách toàn quốc kéo dài 15 ngày từ ngày 31/01/2020. Nghiên cứu cũng tiến hành so sánh tình hình kinh tế trong làn sóng dịch thứ tư (quý III và IV năm 2021) với cùng kỳ năm trước (sau làn sóng dịch thứ hai), góp phần củng cố tính hợp lý của mô hình TERM trong việc đánh giá tác động của các chính sách giãn cách.

Từ đó, nghiên cứu khẳng định rằng việc ứng dụng mô hình TERM là công cụ hữu ích giúp mô phỏng và so sánh các kịch bản kinh tế khi cùng một cú sốc xảy ra ở cấp vùng hoặc toàn quốc. Điều này hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách đưa ra quyết định phù hợp hơn, cân nhắc được mức độ đánh đổi trước khi triển khai các biện pháp ứng phó với các cú sốc kinh tế tương tự trong tương lai.

Xem toàn bộ bài nghiên cứu So sánh tác động của chính sách cách ly toàn xã hội và cách ly xã hội một phần trong ứng phó dịch Covid-19 đối với nền kinh tế Việt Nam: Ứng dụng mô hình cân bằng tổng thể cho các vùng ở Việt Nam TẠI ĐÂY.

Tác giả: TS. Nguyễn Thị Hoàng Oanh – Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Đây là bài viết nằm trong Chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng từ UEH với thông điệp “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng”. UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.

Tin, ảnh: Tác giả, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH

Giọng đọc: Thanh Kiều

Chân Trang (1)

Chu kỳ giảm giá của đồng USD?

TS. Đinh Thị Thu Hồng và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Việt Nam cần kịch bản cho thương mại tương lai

ThS. Tô Công Nguyên Bảo

26 Tháng Sáu, 2021

Hệ thống tiền tệ tiếp theo như thế nào?

TS. Lê Đạt Chí và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam

Khoa Quản lý nhà nước

26 Tháng Sáu, 2021

Cần đưa giao dịch công nghệ lên sàn chứng khoán

Bộ Khoa học và Công nghệ

5 Tháng Sáu, 2021

Thiết kế đô thị: tầm nhìn vững chắc cho đô thị bền vững

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

Phục hồi du lịch và nỗ lực thoát khỏi vòng xoáy ảnh hưởng bởi Covid-19

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

2021 sẽ là năm khởi đầu của chu kỳ tăng trưởng mới

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo

5 Tháng Sáu, 2021

Quỹ vaccine sẽ khả thi khi có người dân đóng góp

Phạm Khánh Nam, Việt Dũng

5 Tháng Sáu, 2021

Kích thích kinh tế, gia tăng vận tốc dòng tiền

Quách Doanh Nghiệp

5 Tháng Sáu, 2021

Đi tìm chiến lược hậu Covid-19 cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

PGS TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, ThS Lê Văn

5 Tháng Sáu, 2021

Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt

Ths. Lê Thị Hồng Hoa

5 Tháng Sáu, 2021