[Research Contribution] “Mô hình quản trị đổi mới sáng tạo: Xu hướng và triển vọng”

19 Tháng Ba, 2025

Từ khóa: Quản trị đổi mới sáng tạo, Đổi mới sáng tạo, Công nghệ

Quản trị đổi mới sáng tạo nhận được nhiều sự quan tâm trong thời gian gần đây. Nhiều nghiên cứu khác nhau được thực hiện nhằm làm rõ tầm quan trọng của hoạt động đổi mới sáng tạo đối với sự phát triển và gia tăng lợi thế cạnh tranh cho các doanh nghiệp. Tuy vậy, các nghiên cứu này đánh giá các vấn đề, các khía cạnh khác nhau của hoạt động quản trị đổi mới sáng tạo, vẫn thiếu đi một nghiên cứu mang tính chất tổng quan nhằm cung cấp một mô hình gồm các yếu tố tác động tới hoạt động quản trị đổi mới sáng tạo. Xuất phát từ lý do này, tác giả thuộc Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) đã thực hiện “Nghiên cứu tổng quan về mô hình quản trị đổi mới sáng tạo – Xu hướng và triển vọng”, từ đó xây dựng mô hình 06 yếu tố quan trọng của quản trị đổi mới sáng tạo.

Thumb Lớn Thương Hiệu Học Thuật Mới

Bối cảnh nghiên cứu 

Quản trị đổi mới sáng tạo là một quy trình gồm nhiều hoạt động khác nhau nhằm hỗ trợ và thúc đẩy sự phát triển và triển khai các ý tưởng, sản phẩm, dịch vụ và quy trình mới trong một tổ chức nhằm nâng cao lợi thế cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của tổ chức. Quản trị đổi mới sáng tạo trở thành một phần không thể thiếu đối với các công ty đang muốn tìm cách thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và sự bất ổn định của thị trường. Khi mà các doanh nghiệp phát hiện ra tầm quan trọng của việc thực hành đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp thì chủ đề nghiên cứu về quản trị đổi mới sáng tạo càng nhận được nhiều sự quan tâm và được đề cập trong nhiều nghiên cứu thực hiện gần đây. Cooper đã từng nói rằng “đổi mới hoặc là chết”, để thể hiện cho việc bắt buộc phải thực hiện các hoạt động đổi mới sáng tạo trong các tổ chức. Các nghiên cứu gần đây thực hiện cũng chia sẻ rằng đổi mới sáng tạo có thể giúp công ty cạnh tranh, cải thiện dịch vụ.

Xem xét tổng quan các nghiên cứu về đổi mới sáng tạo được thực hiện trên thế giới, có thể thấy rằng, khi nhìn từ khía cạnh ứng dụng thực tiễn, mô hình quản trị đổi mới sáng tạo đã dẫn tới khả năng sáng tạo ra các giá trị mới, khi các doanh nghiệp ứng dụng đổi mới sáng tạo vào giải quyết các vấn đề của môi trường thay đổi. Từ đó, kết quả đổi mới sáng tạo có được từ việc ứng dụng thành công các ý tưởng mới, hay thành công trong từ trong quá trình kết hợp các nguồn lực khác nhau. Trong khi đó, gần đây với sự phát triển của công nghệ thông tin đã gia tăng sự kết nối giữa công nghệ mới, sản phẩm mới và mô hình quản trị cũng từ đó có những đổi mới, đặc biệt là tại các công ty tập trung phát triển các mục tiêu cạnh tranh bền vững. Các mô hình quản trị đổi mới sáng tạo đã tạo ra sự thay đổi, cải cách các mô hình kinh doanh hiện có, tạo ra những mô hình mới, nhằm mang lại giá trị hơn cho các bên tham gia trong hoạt động kinh doanh đó. Một số yếu tố của mô hình quản trị đổi mới sáng tạo đã được nghiên cứu tới ví dụ như hành vi của đối thủ cạnh tranh, các họ đối mặt với các rủi ro.

Đổi mới sáng tạo hiện tại đóng một vai trò quan trọng trong các hoạt động của doanh nghiệp. Vai trò của đổi mới sáng tạo ngày càng được chú trọng hơn với hai nhiệm vụ chính: (1) là chuyển giao và ứng dụng công nghệ vào trong doanh nghiệp, và (2) tạo ra lợi thế cạnh tranh nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Để thực hiện được cả hai vai trò và nhiệm vụ này, thì việc ứng dụng đổi mới sáng tạo vào trong doanh nghiệp ngay trong thời điểm hiện tại là yêu cầu bức thiết cho các doanh nghiệp. Tuy vậy, ở Việt Nam các nghiên cứu về đổi mới sáng tạo vẫn còn nhiều hạn chế. Cụ thể:

  • Thứ nhất, các nghiên cứu về đổi mới sáng tạo nói chung và mô hình quản trị đổi mới sáng tạo nói riêng còn rất hạn chế. Các kết quả nghiên cứu đa phần là tập trung vào đánh giá các yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp, hoặc nhìn nhận từ các điển hình đổi mới sáng tạo thành công trên thế giới và xây dựng định hướng ứng dụng vào các doanh nghiệp Việt Nam.
  • Thứ hai, việc nghiên cứu hoạt động đổi mới sáng tạo tại Việt nam đa phần dựa vào các mô hình định lượng mà thiếu đi các nghiên cứu tổng quan về lý thuyết nhằm xây dựng mô hình, hoặc các cơ sở lý thuyết từ đó đưa ra cách hiểu đầy đủ về đổi mới sáng tạo nói chung và hoạt động quản trị đổi mới sáng tạo nói riêng ở thị trường Việt Nam.

Vì vậy, nhóm tác giả UEH đã quyết định thực hiện đề tài “Nghiên cứu tổng quan về mô hình quản trị đổi mới sáng tạo – xu hướng và triển vọng” thông qua phương pháp phân tích tổng quan cả theo thư mục và theo nội dung các nghiên cứu trước trong vòng 20 năm (2003-2023). 

Đánh giá thực tiễn nghiên cứu trong 2 năm qua về chủ đề quản trị đổi mới sáng tạo

Sau khi đánh giá các nghiên cứu trong 20 năm qua về chủ đề quản trị đổi mới sáng tạo có thể thấy rằng các nhà quản lý, các nhà nghiên cứu quan tâm tới vấn đề này được chia ra làm 6 khía cạnh nghiên cứu chính: (1) tập trung vào quản trị chiến lược của tổ chức, (2) quản lý dự án, (3) quản lý tri thức, (4) quản trị sản xuất đặc biệt tập trung vào sản phẩm, (5) nghiên cứu có liên quan tới sáng tạo công nghệ; và cuối cùng là (6) nghiên cứu về đổi mới sáng tạo mở

Z6420399435052 0d572ecd959d1c84ef3ac47f44aee2fe

Hình 1: Mô hình các nghiên cứu về quản trị đổi mới sáng tạo

Đổi mới sáng tạo công nghệ được coi như một hoạt động quan trọng của quản trị đổi mới sáng tạo trong các doanh nghiệp. Từ các nghiên cứu trước có thể thấy rằng, đổi mới sáng tạo công nghệ thường được nghiên cứu song song với quản lý tri thức và đổi mới sáng tạo mở. Ngoài ra, nghiên cứu cũng tìm hiểu việc ứng dụng đổi mới sáng tạo công nghệ vào thì tác động như thế tới hoạt động của doanh nghiệp, khả năng phục hồi và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.  

Đổi mới sáng tạo mở là một trong những chủ đề nghiên cứu nhận được nhiều sự quan tâm nhất trong những năm gần đây, bởi sự hỗ trợ và thúc đẩy của chính phủ nhằm đối phó với môi trường kinh tế bất ổn định. Đổi mới sáng tạo mở cũng nhận được sự quan tâm đến từ nhiều lĩnh vực ngành nghề khác nhau chứ không bó hẹp chỉ trong môi trường kinh doanh, một số nghiên cứu thuộc các lĩnh vực như y học, tâm lý hay kỹ thuật công nghệ cao cũng chú ý tới. Nhiều nghiên cứu liên quan tới đổi mới sáng tạo mở cũng sẽ liên kết với quản lý tri thức và quản trị sản xuất. Các nghiên cứu khác xoay quanh việc xây dựng chiến lược đổi mới sáng tạo mở, hay tác động của nó tới hoạt động của doanh nghiệp. 

Xu hướng quản trị đổi mới sáng tạo mở

* Xu hướng phát triển của các mô hình đổi mới sáng tạo mở

Trong những năm gần đây, một số xu hướng phát triển của mô hình đổi mới sáng tạo mở được đưa ra, nhằm phản ánh những thay đổi trong cách các tổ chức tận dụng sự hợp tác với bên ngoài, thúc đẩy đồng sáng tạo và cân bằng quan hệ giữa các bên khác nhau trong hệ sinh thái. 

Đầu tiên là xu hướng xây dựng mạng lưới và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở. Khi các công ty nhận ra những hạn chế của việc chỉ dựa vào phòng R&D trong nội bộ của doanh nghiệp thì cũng là lúc doanh nghiệp sẽ cần hướng ra bên ngoài tức là xem xét khả năng nghiên cứu và phát triển của các đối tác bao gồm trường đại học, các tổ chức nghiên cứu, các công ty khởi nghiệp và các bên khác trong cùng hệ sinh thái để cùng nhau tạo ra các giải pháp đổi mới sáng tạo. Các hệ sinh thái này tạo ra nền tảng cho phép các bên có thể chia sẻ kiến thức, nguồn lực để thúc đẩy đổi mới sáng tạo. 

Thứ hai là xu hướng đồng sáng tạo trên các nền tảng kỹ thuật số. Các nền tảng kỹ thuật số ngày nay là nơi thu hút cộng đồng bên ngoài doanh nghiệp như khách hàng, các nhà đổi mới, các nhà nghiên cứu độc lập tham gia vào để giải quyết các vấn đề, đưa ra các ý tưởng phát triển sản phẩm mới. Các nền tảng này cho phép các doanh nghiệp có thể khai thác được nguồn tài năng, ý tưởng từ các bên khác nhau bên ngoài doanh nghiệp. Thông qua các nền tảng công nghệ và triển khai hoạt động đồng sáng tạo, các công ty có thể tạo ra những ý tưởng mới nhằm thúc đẩy sáng tạo và đổi mới. 

* Xu hướng tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (ML) vào hoạt động quản trị đổi mới sáng tạo

Một xu hướng khác đó là tích hợp kỹ thuật, công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo AI, dữ liệu lớn và học máy ML vào trong hoạt động, quy trình đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp. Những công nghệ này đã giúp các công ty cộng tác, chia sẻ thông tin và phân tích khối lượng lớn dữ liệu một cách dễ dàng hơn, dẫn tới việc ra quyết định sáng suốt hơn và chu kỳ của các hoạt động đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp cũng nhanh hơn. 

Trí tuệ nhân tạo phát triển đã trở thành một công cụ vô cùng quan trọng trong việc phân tích dữ liệu, xác định các mô hình và dự đoán các xu hướng thị trường để đưa ra các chiến lược đổi mới sáng tạo. AI có thể xử lý lượng lớn các dữ liệu từ các nguồn khác nhau, giúp các công ty phát hiện các cơ hội mới, và tối ưu hoá quy trình phát triển sản phẩm của họ. 

* Xu hướng phát triển bền vững và đổi mới sáng tạo xanh

Sự thay đổi theo hướng bền vững trong hoạt động đổi mới sáng tạo đã trở thành một xu hướng quan trọng, được thúc đẩy bởi việc gia tăng sự quan tâm tới môi trường và hiệu ứng nhà kính. Do vậy, những năm gần đây đã chứng kiến những tiến bộ đáng kể trong phát triển bền vững và đổi mới xanh, vì nhu cầu cấp thiết phải giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên. Xu hướng chính là làm giảm lượng cacbon, trong đó các ngành công nghiệp đang chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, năng lượng gió để giảm phát thải khí nhà kính. Một xu hướng khác nữa là sự phát triển của kinh tế tuần hoàn, thúc đẩy các hoạt động tái chế, tái sử dụng và giảm thiểu chất thải thông qua các hệ thống thông minh. Ngoài ra, các lĩnh vực công nghiệp và nông nghiệp đều đang áp dụng các công nghệ xanh vào quá trình sản xuất, hướng tới bền vững và giảm tác động tới môi trường. Xu hướng hiện nay khi nói tới phát triển bền vững là việc các doanh nghiệp tích hợp các nguyên tắc môi trường, xã hội và quản trị (ESG) vào các mô hình kinh doanh đổi mới sáng tạo. Đây là những xu hướng mới nhằm hướng tới phát triển bền vững và đổi mới sáng tạo xanh. 

* Xu hướng ứng dụng các nền tảng số vào quản trị đổi mới sáng tạo

Cùng với sự phát triển liên tục của công nghệ, ngày càng xuất hiện nhiều công nghệ mới nhằm hỗ trợ cho cuộc sống của con người được dễ dàng hơn. Nền tảng kỹ thuật số cung cấp một không gian tập trung, nơi các bên liên quan có thể cùng chia sẻ ý tưởng sáng tạo, chia sẻ các hoạt động, và quản lý các dự án trong thời gian thực. Với đổi mới sáng tạo mở, thì việc làm việc trên các nền tảng số mang lại nhiều thuận lợi cho các bên tham gia đóng góp vào trong hoạt động đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp. Một số nền tảng công nghệ mới thường được sử dụng và đang mang lại hiệu quả cho doanh nghiệp như là trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích dữ liệu lớn (Big Data), học máy (Machine Learning)… 

Hiện nay, có thể nói rằng các nền tảng ảo, các nền tảng số đã trở thành trung tâm trong việc thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp, bởi vì các thành viên có thể cùng tham gia làm việc, đóng góp, hợp tác một cách linh hoạt trên các nền tảng này. 

Đóng góp của nghiên cứu

Nghiên cứu của nhóm tác giả UEH chỉ ra rằng, để thực hiện hoạt động quản trị đổi mới một cách tích cực và toàn diện thì cần ứng dụng mô hình 6 khía cạnh của quản trị đổi mới sáng tạo bao gồm: quản trị chiến lược tổ chức, quản lý dự án, quản lý tri thức, đổi mới công nghệ, quản trị sản xuất sản phẩm và đổi mới sáng tạo mở. Đây có thể coi là tiền đề nhằm thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp gắn với quản trị đổi mới sáng tạo. 

Nghiên cứu này xem xét chủ đề đổi mới từ các ấn phẩm khoa học gần đây, dựa trên Lý thuyết phát triển kinh tế. Nghiên cứu tìm cách điều tra các khía cạnh khác nhau của quá trình đổi mới và lưu ý rằng nghiên cứu trong lĩnh vực quản trị kinh doanh về đổi mới hướng tới các hoạt động đổi mới hơn và, theo một cách nào đó, vượt qua năm trường hợp đổi mới do Schumpeter (1934) trình bày vào đầu thế kỷ XX.

Các xu hướng đổi mới sáng tạo mở có thể sẽ tập trung sâu và rộng hơn nữa vào tính bền vững, các yếu tố đạo đức xã hội, pháp lý cũng sẽ tác động nhiều hơn tới các hoạt động đổi mới sáng tạo. Không chỉ dừng ở đó, xu hướng trong tương lai của các hoạt động đổi mới sáng tạo cũng hướng tới và tập trung vào vai trò then chốt của các nhà lãnh đạo số. Họ là những người có chuyên môn về kỹ thuật số và được trang bị tốt hơn để dẫn dắt cả tổ chức hướng tới hoạt động chuyển đổi số. Chính nhờ vào tầm nhìn chiến lược của các nhà lãnh đạo số, hoạt động chuyển đổi số, việc ứng dụng các công nghệ và quy trình tiên tiến nhằm tăng cường hoạt động đổi mới sáng tạo. 

Các nghiên cứu về quản trị đổi mới sáng tạo thời gian tới đòi hỏi phải tiếp tục nghiên cứu về các công nghệ mới nổi như trí tuệ nhân tạo, tự động hoá, công nghệ chuỗi khối ảnh hưởng đến quá trình đổi mới sáng tạo. Các nghiên cứu trong tương lai có thể xem xét đánh giá ảnh hưởng của  các loại đổi mới sáng tạo khác nhau tới sự đón nhận của khách hàng, hoặc tìm hiểu về cách mà các tổ chức vượt qua các rào cản như là về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Ngoài ra, có thể xem xét vai trò bền vững của các mô hình quản trị đổi mới sáng tạo mở và ý nghĩa của nó tới hiệu xuất hoạt động của doanh nghiệp.

Xem toàn bộ bài Nghiên cứu tổng quan về mô hình quản trị đổi mới sáng tạo – Xu hướng và triển vọng TẠI ĐÂY.

Tác giả: TS. Đỗ Thị Hải Ninh, PGS.TS. Bùi Quang Hùng, TS. Phan Thị Bảo Quyên – Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Đây là bài viết nằm trong Chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng từ UEH với thông điệp “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng”, UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.

Tin, ảnh: Tác giả, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH

Giọng đọc: Thanh Kiều

Chân Trang (1)

Chu kỳ giảm giá của đồng USD?

TS. Đinh Thị Thu Hồng và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Việt Nam cần kịch bản cho thương mại tương lai

ThS. Tô Công Nguyên Bảo

26 Tháng Sáu, 2021

Hệ thống tiền tệ tiếp theo như thế nào?

TS. Lê Đạt Chí và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam

Khoa Quản lý nhà nước

26 Tháng Sáu, 2021

Cần đưa giao dịch công nghệ lên sàn chứng khoán

Bộ Khoa học và Công nghệ

5 Tháng Sáu, 2021

Thiết kế đô thị: tầm nhìn vững chắc cho đô thị bền vững

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

Phục hồi du lịch và nỗ lực thoát khỏi vòng xoáy ảnh hưởng bởi Covid-19

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

2021 sẽ là năm khởi đầu của chu kỳ tăng trưởng mới

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo

5 Tháng Sáu, 2021

Quỹ vaccine sẽ khả thi khi có người dân đóng góp

Phạm Khánh Nam, Việt Dũng

5 Tháng Sáu, 2021

Kích thích kinh tế, gia tăng vận tốc dòng tiền

Quách Doanh Nghiệp

5 Tháng Sáu, 2021

Đi tìm chiến lược hậu Covid-19 cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

PGS TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, ThS Lê Văn

5 Tháng Sáu, 2021

Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt

Ths. Lê Thị Hồng Hoa

5 Tháng Sáu, 2021