[Podcast] Giáo dục tài chính: Vai trò của các bên liên quan tại khu vực Mekong

6 Tháng Hai, 2025

Từ khóa: Hiểu biết tài chính, Giáo dục tài chính, Học sinh THPT, Mekong

Hiểu biết tài chính có ảnh hưởng rất lớn đến mức độ ổn định tài chính và sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Giáo dục tài chính là một công cụ hiệu quả trong việc cải thiện mức độ hiểu biết tài chính, đặc biệt trong giai đoạn thanh thiếu niên và trẻ em. Trong bài nghiên cứu này, nhóm tác giả thuộc Phân hiệu Vĩnh Long của Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH Mekong) sẽ cung cấp thêm thông tin cho các bên liên quan về mức độ hiểu biết tài chính của học sinh THPT tại khu vực Mekong, từ đó hình thành các chính sách giáo dục và chương trình giảng dạy phù hợp, hiệu quả nhằm nâng cao hiểu biết về tài chính cho giới trẻ Việt Nam.

Bg 1499x600

Bối cảnh nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế, mức độ hiểu biết tài chính của thanh thiếu niên và trẻ em trên thế giới, bao gồm cả khu vực châu Á, vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu. Tình trạng này không chỉ gây ra những hệ lụy cá nhân như kiệt quệ tài chính mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sự ổn định tài chính và tăng trưởng kinh tế quốc gia. Nhận thức được tầm quan trọng của hiểu biết tài chính, tại nhiều quốc gia trên thế giới, giáo dục tài chính được thực hiện rất sớm, ngay từ khi còn nhỏ và liên tục qua các cấp học khác nhau. Cách tiếp cận này không chỉ giúp học sinh tích lũy kiến thức tài chính mà còn xây dựng năng lực quản lý tài chính cá nhân, từ đó đạt được sự tự do tài chính khi trưởng thành.

Việt Nam, với vị thế là một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất khu vực ASEAN và thuộc top 40 nền kinh tế lớn nhất thế giới xét về GDP, vẫn đang đối mặt với thách thức về mức độ hiểu biết tài chính của người dân. Nhiều nghiên cứu cho thấy, giáo dục tài chính ở Việt Nam hiện nay còn mang tính rời rạc, tập trung vào các nhóm đối tượng riêng lẻ hoặc chỉ đáp ứng nhu cầu cụ thể trong ngắn hạn.

Vì thế, kết quả nghiên cứu sẽ làm cơ sở để đề xuất các hàm ý chính sách phù hợp, góp phần nâng cao mức độ hiểu biết tài chính cho giới trẻ, đặc biệt là học sinh tại các trường trung học phổ thông, qua đó góp phần phát triển ổn định thị trường tài chính và tăng trưởng kinh tế bền vững trong tương lai.

Thực trạng về mức độ hiểu biết tài chính của học sinh THPT tại khu vực Mekong

Đồng bằng sông Cửu Long, với hơn 450.000 học sinh đang theo học tại hơn 350 trường trung học phổ thông, dù có nhiều điều kiện thuận lợi, nhưng vẫn là khu vực cần có sự thay đổi toàn diện trong giáo dục và đào tạo. Tỷ lệ hoàn thành bậc trung học phổ thông ở đây còn thấp, chỉ cao hơn khu vực Tây Nguyên và Trung du miền núi phía Bắc. Bên cạnh đó, khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính ngân hàng hạn chế, trong khi tín dụng phi chính thức phát triển mạnh, dẫn đến nhiều bất ổn trong đời sống người dân. Để hiện thực hóa thành công Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia theo Quyết định số 149/QĐ-TTg, việc thực hiện các khảo sát toàn diện về mức độ hiểu biết tài chính là vô cùng cần thiết. Những khảo sát này không chỉ nhằm đánh giá thực trạng mà còn cung cấp cơ sở để đề xuất các giải pháp phù hợp với đặc điểm từng nhóm đối tượng và khu vực.

Từ kết quả nghiên cứu, nhóm tác giả đã chỉ ra rằng mức độ hiểu biết tài chính của học sinh trung học phổ thông ở Đồng bằng sông Cửu Long còn hạn chế, với phần lớn học sinh đạt mức hiểu biết dưới trung bình. So với các nước phát triển, mức độ hiểu biết tài chính tại khu vực này vẫn thấp hơn đáng kể. Đáng chú ý, học sinh đánh giá cao những phương thức giáo dục tài chính thực tế và hiệu quả, như được dạy tại trường học, trong gia đình, và thông qua các trải nghiệm thực tế như làm thêm hoặc tự kinh doanh. Những hình thức này được xem là quan trọng, dễ tiếp cận và có tác động lớn, góp phần nâng cao hiểu biết tài chính cho học sinh trong khu vực.

Các yếu tố ảnh hưởng đến hiểu biết tài chính của học sinh THPT tại khu vực Mekong

Nghiên cứu cho thấy, mức độ hiểu biết tài chính của học sinh có sự khác biệt đáng kể dựa trên định hướng học tập và hoàn cảnh cá nhân. Những học sinh có kế hoạch học đại học, đặc biệt trong các ngành kinh tế, thường hiểu biết tài chính tốt hơn so với các bạn dự định theo học ngành kỹ thuật, năng khiếu hoặc không có kế hoạch học tiếp. Điều này phản ánh động lực và sự nhận thức của các em khi chuẩn bị tài chính cho chặng đường học vấn dài hạn.

Kết quả học tập cũng được xác định là yếu tố quan trọng, khi những học sinh có kết quả học tập tốt sẽ có hiểu biết tài chính tốt hơn. Mặc dù giáo dục tài chính chưa trở thành môn học độc lập và phổ biến trong chương trình chính quy, nhưng nhu cầu tự học và tìm hiểu kiến thức tài chính cho thấy mối liên hệ đáng kể với mức độ hiểu biết tài chính của học sinh.

Bên cạnh đó, việc thảo luận các vấn đề tài chính trong gia đình được xem là phương tiện hiệu quả giúp trao quyền và nâng cao nhận thức tài chính của học sinh. Nghiên cứu nhấn mạnh vai trò của kiến thức từ phụ huynh, đặc biệt là người mẹ, trong việc tác động tích cực đến khả năng quản lý tài chính của các thành viên trẻ trong gia đình. Điều này củng cố quan điểm về việc nâng cao trình độ học vấn của phụ nữ như một yếu tố quan trọng để cải thiện hiểu biết tài chính của các thành viên trong gia đình.

Đặc biệt, khi kiến thức tài chính được tích hợp vào các môn học chính quy, tác động tích cực của việc giảng dạy quản lý tài chính cá nhân tại trường trở nên rõ ràng. Điều này không chỉ hỗ trợ học sinh trong việc nâng cao nhận thức mà còn đặt nền tảng vững chắc cho khả năng quản lý tài chính trong tương lai.

Hàm ý, chính sách từ nghiên cứu

Dựa trên kết quả phân tích, các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục tài chính đã được xác định là có tác động quan trọng đến việc nâng cao kiến thức và kỹ năng quản lý tài chính của học sinh. Từ đó, nhóm tác giả đã đề xuất các chính sách cụ thể như sau:

Thứ nhất, xây dựng khung chương trình giáo dục tài chính toàn diện: Cần thiết kế một chương trình giáo dục tài chính xuyên suốt các cấp học, với mục tiêu hình thành nền tảng kiến thức tài chính vững chắc và thói quen quản lý tài chính lành mạnh cho thế hệ trẻ ngay từ nhỏ.

Thứ hai, đa dạng hóa hình thức giáo dục tài chính: Tổ chức các hoạt động giáo dục tài chính như cuộc thi, hội thảo với phương pháp và hình thức phong phú, đa dạng (trực tuyến, sân khấu hóa, thiết kế video,…), phù hợp với năng lực tiếp thu của từng cấp học. Đồng thời, tăng cường liên kết và phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu, tổ chức tài chính để đào tạo và tập huấn kiến thức tài chính, hướng dẫn sử dụng công nghệ cho giáo viên dạy các môn học. Qua đó, giúp giáo viên hiểu biết sâu hơn về tài chính, tích hợp hiệu quả kiến thức tài chính vào bài giảng và truyền tải nội dung một cách hấp dẫn, tạo điều kiện để học sinh trở thành người sử dụng tích cực và hiệu quả các kiến thức tài chính.

Thứ ba, tích hợp giáo dục tài chính vào đời sống gia đình: Khuyến khích phụ huynh thực hiện giáo dục tài chính thông qua các thảo luận phù hợp với từng lứa tuổi và hướng dẫn con trẻ về tầm quan trọng của các quyết định tài chính, cũng như cách đạt được sự cân bằng và hạnh phúc tài chính.

Cuối cùng, đưa giáo dục tài chính thành môn học thiết yếu: Giáo dục tài chính cần được chính thức hóa như một môn học độc lập trong nhà trường, nhằm giúp học sinh phát triển kỹ năng quản lý tài chính bền vững từ sớm, tạo nền tảng cho những hành vi tài chính có trách nhiệm trong tương lai.

Các đề xuất này không chỉ hướng tới việc nâng cao nhận thức tài chính cho học sinh mà còn thúc đẩy sự phát triển của một thế hệ trẻ tự tin, chủ động và có năng lực quản lý tài chính hiệu quả.

Xem toàn bộ bài nghiên cứu Giáo dục tài chính: Vai trò của các bên liên quan tại khu vực Mekong TẠI ĐÂY.

Nhóm tác giả: ThS.Đoàn Thị Thanh Hòa, ThS.Nguyễn Thị Ánh Ngọc, ThS.Trương Huỳnh Anh, ThS.Nguyễn Thị Diễm – Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Đây là bài viết nằm trong chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng với thông điệp “For a More Sustainable Mekong – Vì một Đồng bằng sông Cửu Long bền vững”, thuộc chương trình “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng” do UEH thực hiện. UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.

Tin, ảnh: Tác giả, Phòng Tuyển sinh – Truyền thông UEH Mekong, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH

Giọng đọc: Thanh Kiều

Chu kỳ giảm giá của đồng USD?

TS. Đinh Thị Thu Hồng và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Việt Nam cần kịch bản cho thương mại tương lai

ThS. Tô Công Nguyên Bảo

26 Tháng Sáu, 2021

Hệ thống tiền tệ tiếp theo như thế nào?

TS. Lê Đạt Chí và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam

Khoa Quản lý nhà nước

26 Tháng Sáu, 2021

Cần đưa giao dịch công nghệ lên sàn chứng khoán

Bộ Khoa học và Công nghệ

5 Tháng Sáu, 2021

Thiết kế đô thị: tầm nhìn vững chắc cho đô thị bền vững

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

Phục hồi du lịch và nỗ lực thoát khỏi vòng xoáy ảnh hưởng bởi Covid-19

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

2021 sẽ là năm khởi đầu của chu kỳ tăng trưởng mới

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo

5 Tháng Sáu, 2021

Quỹ vaccine sẽ khả thi khi có người dân đóng góp

Phạm Khánh Nam, Việt Dũng

5 Tháng Sáu, 2021

Kích thích kinh tế, gia tăng vận tốc dòng tiền

Quách Doanh Nghiệp

5 Tháng Sáu, 2021

Đi tìm chiến lược hậu Covid-19 cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

PGS TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, ThS Lê Văn

5 Tháng Sáu, 2021

Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt

Ths. Lê Thị Hồng Hoa

5 Tháng Sáu, 2021