[Research Contribution] Gỡ rối “món mì spaghetti” mang tên tiêu chuẩn báo cáo bền vững

18 Tháng Bảy, 2025

Từ khóa: Báo cáo bền vững, Tiêu chuẩn báo cáo bền vững, Kinh tế tuần hoàn

Trong bối cảnh doanh nghiệp toàn cầu ngày càng chịu áp lực phải minh bạch và có trách nhiệm với môi trường – xã hội, các tiêu chuẩn báo cáo bền vững ra đời như một công cụ định hướng. Tuy nhiên, sự chồng chéo, đa dạng và liên tục cập nhật của các bộ tiêu chuẩn lại khiến nhiều doanh nghiệp ví đây như một “món mì spaghetti” – rối rắm và khó nắm bắt. Bài viết của Viện Tài chính bền vững, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) sẽ so sánh các tiêu chuẩn báo cáo bền vững phổ biến và đề xuất những hướng chọn lựa, giúp doanh nghiệp Việt Nam tháo gỡ nút thắt trong hành trình tích hợp và chuẩn hóa báo cáo bền vững theo chuẩn quốc tế.

Vai trò của Báo cáo bền vững

Báo cáo bền vững không chỉ là một hoạt động mang tính nghĩa vụ công bố thông tin hay một tiêu chí đánh dấu cho trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp; mà còn là một thành phần quan trọng trong câu chuyện của chính mỗi công ty. Ngoài động cơ vì cộng đồng, các doanh nghiệp ngày càng nhận ra những lợi ích hữu hình và vô hình gắn liền với báo cáo bền vững.

Lợi ích đầu tiên của báo cáo bền vững là góp phần nâng cao danh tiếng của công ty. Trong một thế giới kết nối, nơi thông tin được truyền đi với tốc độ chưa từng có, người tiêu dùng, nhà đầu tư và các bên liên quan khác sẽ xem xét kỹ lưỡng thông tin về các hoạt động về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) của các công ty để đưa ra quyết định mua sắm, đầu tư, hợp tác… Báo cáo bền vững được xây dựng tốt và chân thật sẽ trở thành một công cụ mạnh mẽ để các công ty truyền đạt cam kết của mình đối với các hoạt động kinh doanh có trách nhiệm, ảnh hưởng trực tiếp đến cách họ được công chúng nhìn nhận. Kế đến, trong bối cảnh các nhà đầu tư đang ngày càng tích hợp các yếu tố ESG vào quá trình ra quyết định của họ thì báo cáo bền vững đóng vai trò như một thỏi nam châm thu hút vốn. Khi các chiến lược đầu tư của công ty có các cân nhắc cẩn trọng về tính bền vững và đạo đức, thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với tính bền vững sẽ thu hút đa dạng các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư tác động với chi phí vốn thấp hơn. Và, trong bối cảnh yêu cầu về các đảm bảo xã hội và giảm phát thải trải rộng khắp toàn cầu, một công ty có báo cáo bền vững thể hiện được chiến lược kinh doanh giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội sẽ giúp công ty dễ dàng gia nhập các chuỗi cung ứng bền vững toàn cầu.

Như vậy, về bản chất, báo cáo bền vững không chỉ là tuân thủ các qui định pháp lý, nó còn là một động thái chiến lược có thể mở ra cánh cửa cho các mối quan hệ đối tác mới, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường và củng cố tình hình tài chính của công ty.

“Món mì spaghetti” mang tên tiêu chuẩn báo cáo bền vững

Tuy nhiên, với hơn 600 khung và tiêu chuẩn báo cáo bền vững tồn tại trên toàn cầu – từ GRI, SASB, TCFD, CDP đến IFRS Sustainability Disclosure Standards và EU CSRD– cảnh quan này thường được ví như một “món mì spaghetti,” rối rắm và khó nắm bắt.[1] Sự phức tạp này không chỉ bắt nguồn từ sự đa dạng về phạm vi và cách tiếp cận của từng tiêu chuẩn, mà còn từ nhu cầu ngày càng tăng của các bên liên quan – nhà đầu tư, khách hàng, cơ quan quản lý và cộng đồng – những chủ thể muốn hiểu rõ tác động môi trường, xã hội và quản trị (ESG) của doanh nghiệp. Theo thống kê, 96% trong số 500 công ty lớn nhất theo vốn hóa thị trường của Mỹ đã công bố báo cáo bền vững vào năm 2022, tăng từ 86% vào năm 2018, minh chứng cho áp lực ngày càng lớn về minh bạch ESG.

Tại Việt Nam, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 155/2015/TT-BTC (nay cập nhật qua Thông tư 96/2022/TT-BTC và Thông tư 116/2022/TT-BTC) yêu cầu các công ty đại chúng và niêm yết công bố thông tin ESG trong báo cáo thường niên. Năm 2024, số lượng doanh nghiệp lập và công bố báo cáo phát triển bền vững theo các tiêu chuẩn quốc tế cũng tăng 40% so với năm 2023, với các chuẩn mực như GRI, Báo cáo tích hợp của IFRS, SASB, và ISSB (tích hợp TCFD).[2]

Source: Thilan Anuradha[3]

Như vậy, trên thực tế có nhiều hơn một tiêu chuẩn báo cáo bền vững được các doanh nghiệp Việt Nam sử dụng. Sau đây hãy từng bước gỡ rối “món mì spaghetti mang tên tiêu chuẩn báo cáo bền vững” này bằng cách so sánh các tiêu chuẩn phổ biến nhất, từ phạm vi, tính trọng yếu đến khả năng tích hợp với báo cáo tài chính.

Gỡ rối “món mì spaghetti” mang tên tiêu chuẩn báo cáo bền vững

So Sánh Các Tiêu Chuẩn Phổ Biến

Chúng ta sẽ phân tích chi tiết năm tiêu chuẩn báo cáo chính: GRI, SASB, TCFD, CDP và IFRS Sustainability Disclosure Standards, dựa trên các tiêu chí như phạm vi, tính trọng yếu, chỉ số, định dạng báo cáo, đảm bảo, áp dụng toàn cầu, mức độ áp dụng và tích hợp với báo cáo tài chính.

Bảng 1: so sánh chi tiết dựa trên các tiêu chí quan trọng

Tiêu chuẩn	Phạm vi	Tính trọng yếu	Chỉ số và Định lượng	Định dạng Báo cáo	Đảm bảo	Áp dụng Toàn cầu	Phù hợp cho	Tích hợp với Báo cáo Tài chính
GRI	Toàn diện (môi trường, xã hội, quản trị)	Tính trọng yếu kép (tác động đến và từ bền vững)	Chỉ số cụ thể cho từng chủ đề	Khung cấu trúc với các phần như hồ sơ tổ chức, chiến lược, quản trị	Khuyến khích đảm bảo bên thứ ba (kiểm toán)	Thiết kế để áp dụng toàn cầu, sử dụng rộng rãi	Mọi loại hình doanh nghiệp	Có thể độc lập hoặc tích hợp, không trực tiếp liên kết với báo cáo tài chính
SASB	Vấn đề bền vững có ảnh hưởng đến tài chính, theo ngành	Tính trọng yếu đơn (tác động đến hiệu suất tài chính)	Chỉ số cụ thể cho từng ngành	Linh hoạt, có thể tích hợp vào báo cáo hiện có hoặc báo cáo riêng	Không yêu cầu, nhưng doanh nghiệp có thể chọn đảm bảo	Ban đầu tập trung vào Mỹ, nay toàn cầu qua IFRS	Doanh nghiệp lớn, đặc biệt tại USA	Tập trung vào yếu tố tài chính, liên quan đến quyết định tài chính
CDP	Chủ yếu khí hậu, mở rộng sang nước và rừng	Tính trọng yếu dựa trên rủi ro và cơ hội khí hậu quan trọng	Dữ liệu cụ thể về phát thải, mục tiêu, v.v.	Nền tảng trực tuyến để nộp báo cáo	Không yêu cầu đảm bảo	Sử dụng toàn cầu	Doanh nghiệp vừa và lớn	Báo cáo khí hậu liên quan đến đánh giá rủi ro tài chính
ISSB (IFRS S1 & S2)	Vấn đề bền vững trọng yếu với quyết định tài chính, có chuẩn riêng cho khí hậu	Tính trọng yếu đơn (tác động đến vị thế tài chính)	Công bố thông tin về quản trị, chiến lược, quản lý rủi ro và chỉ số liên quan	Có thể đưa vào báo cáo tài chính hoặc báo cáo riêng, tùy theo khu vực	Không quy định cụ thể, nhưng có thể yêu cầu ở một số khu vực	Hướng đến chuẩn mực toàn cầu	Doanh nghiệp vừa và lớn	Tích hợp trực tiếp với báo cáo tài chín
TCFD	Rủi ro và cơ hội liên quan đến khí hậu	Tính trọng yếu đơn (tác động đến vị thế tài chính)	Hướng dẫn về các chỉ số khí hậu quan trọng	Linh hoạt; có thể tích hợp vào báo cáo hiện có	Không yêu cầu, nhưng khuyến khích	Sử dụng rộng rãi trên toàn cầu	Doanh nghiệp muốn báo cáo rủi ro và cơ hội khí hậu	Có thể tích hợp

Nguồn: Tác giả tự tổng hợp

Hướng Dẫn Lựa Chọn

Việc chọn tiêu chuẩn báo cáo bền vững phụ thuộc vào nhu cầu riêng của từng doanh nghiệp:

Nếu doanh nghiệp muốn lập báo cáo chi tiết, bao quát để phục vụ nhiều nhóm đối tượng khác nhau, GRI là lựa chọn phù hợp. Ví dụ, những tập đoàn quốc tế lớn như Nike và General Motors, hay Việt Nam có Vinamilk và Vietcombank báo cáo theo chuẩn mực của GRI vì nó giúp họ truyền tải đầy đủ thông tin về môi trường, xã hội và quản trị.
Với những doanh nghiệp tập trung vào nhà đầu tư, đặc biệt trong các ngành cụ thể như công nghệ ở Mỹ, SASB hoặc IFRS sẽ là lựa chọn tốt hơn, vì chúng nhấn mạnh các yếu tố liên quan trực tiếp đến tài chính và hiệu suất.
Doanh nghiệp cần báo cáo chi tiết về khí hậu, nhất là trong các ngành như dầu khí, nên chọn CDP. Tiêu chuẩn này tập trung vào dữ liệu môi trường, giúp làm rõ tác động khí hậu của họ.
TCFD sẽ phù hợp cho các ngân hàng thương mại, các công ty bảo hiểm trong quản trị các rủi ro tài chính liên quan đến biến đổi khí hậu.
Ở khu vực châu Âu, từ năm 2025, các doanh nghiệp niêm yết có trên 500 nhân viên phải công bố báo cáo theo § CRSD/ESRS. Đến năm 2026, phạm vi mở rộng sang các doanh nghiệp lớn khác nếu đáp ứng ít nhất hai trong ba tiêu chí (1) Doanh thu trên 50 triệu EUR, (2) Tổng tài sản trên 25 triệu EUR, hoặc (3) Số lao động trung bình trên 250 người. Tuy vậy, bên cạnh CRSD/ESRS thì tùy nhu cầu, doanh nghiệp vẫn có thể thực hiện các tiêu chuẩn báo cáo khác.

Bảng 2. Các khác biệt giữa GRI và ESRS

Tiêu chí	GRI	CSRD/ESRS
Pháp lý	Tự nguyện	Bắt buộc với Doanh nghiệp EU và chuỗi cung ứng
Định hướng công bố	Tác động ra ngoài (impact materiality)	Tác động hai chiều (impact and financial materiality)
Phạm vi công bố	Tùy chọn, theo trọng yếu	Theo cấu trúc thống nhất và đầy đủ theo ESRS, kết hợp trọng yếu kép
Định dạng báo cáo	Không bắt buộc định dạng	Phải đảm bảo tính số hóa, đọc máy được
Tích hợp thông tin ESG vào báo cáo tài chính	Tùy chọn	Bắt buộc tích hợp thông tin ESG vào báo cáo quản trị và tài chính
Kiểm toán	Không bắt buộc	Bắt buộc đảm bảo hạn chế từ 2026 và nâng lên mức đảm bảo hợp lý từ 2028

Nguồn: EU, 2023; Bataleblu et al., 2024 và Materiality Master, 2025

Xu hướng và Phát triển

Trong bối cảnh các tiêu chuẩn báo cáo bền vững đang thay đổi nhanh chóng, nhiều tổ chức lớn như GRI, SASB, CDP và IFRS đang cùng nhau tìm cách phối hợp để giảm bớt sự chồng chéo giữa các tiêu chuẩn. Đặc biệt, IFRS với hai tiêu chuẩn mới S1 và S2 ra mắt vào năm 2023 được kỳ vọng sẽ trở thành chuẩn mực chung cho toàn cầu. Sự phát triển này cho thấy xu hướng rõ ràng hướng tới việc thống nhất và tích hợp các cách báo cáo, giúp doanh nghiệp dễ dàng hơn trong việc đáp ứng nhu cầu ngày càng cao từ các bên liên quan.

Kết Luận

Chọn tiêu chuẩn báo cáo bền vững cần dựa vào mục tiêu cụ thể, đối tượng mà doanh nghiệp hướng tới và các yêu cầu pháp lý của quốc gia sở tại và quốc gia đối tác liên quan. GRI phù hợp cho báo cáo toàn diện, SASB và IFRS phục vụ tốt cho nhà đầu tư, trong khi CDP là lựa chọn tối ưu cho vấn đề khí hậu nói chung và TCFD phù hợp cho quản trị các rủi ro tài chính liên quan đến biến đổi khí hậu. Xu hướng hòa hợp giữa các tiêu chuẩn đang mở ra cơ hội để kết hợp chúng một cách hiệu quả hơn. Dù chọn cách nào, doanh nghiệp cũng cần thường xuyên cập nhật để báo cáo của mình luôn phù hợp và mang lại giá trị thực tế.

Đây là bài viết của Viện Tài chính bền vững thuộc Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH SFI) – là tổ chức giáo dục đầu tiên tại Việt Nam thực hiện hoạt động tư vấn, đào tạo và nghiên cứu về quản trị bền vững, tài chính bền vững và các lĩnh vực liên quan. Đến nay, Viện đã gặt hái được nhiều thành công trong cả ba mảng: đào tạo, nghiên cứu và tư vấn. Đặc biệt, chương trình đào tạo Cao học Quản trị bền vững doanh nghiệp và môi trường của Viện ngày càng thu hút được đông đảo ứng viên dự tuyển, được các học viên và nhà tuyển dụng đánh giá cao. Viện cũng đã tham gia tích cực vào các diễn đàn quốc tế; thiết lập quan hệ đối tác với các trường đại học có uy tín trên thế giới; cung cấp dịch vụ tư vấn và chuyển giao công nghệ cho các tổ chức quốc tế như Công ty tài chính quốc tế/Ngân hàng Thế giới (IFC/WB), Frankfurt School of Finance & Management, the University Network for Strengthening Macro-financial Resilience to Climate and Environmental Change, Viện tăng trưởng xanh toàn cầu (GGGI). Viện cũng trở thành một trong 5 thành viên sáng lập Ủy ban tài chính bền vững của Eurocham. Đồng thời, với mục tiêu lan tỏa tri thức và dẫn đầu trong lĩnh vực quản trị bền vững và tài chính bền vững ở Việt Nam, Viện cũng chú trọng cung cấp: (i) các khóa đào tạo ngắn hạn chuyên sâu về tài chính bền vững, đầu tư tác động, quản trị rủi ro tài chính liên quan đến biến đổi khí hậu, chiến lược kinh doanh bền vững, báo cáo phát triển bền vững,…; (ii) các dịch vụ tư vấn phù hợp với yêu cầu của từng doanh nghiệp, của chính phủ và chính quyền địa phương về quản trị bền vững.

Bài viết nằm trong Chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng từ UEH với thông điệp “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng”, UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.

Tài liệu tham khảo:

https://www.linkedin.com/pulse/navigating-complexities-esg-compliance-reporting-thilan-ah9rc/
https://www.ey.com/en_gl/insights/public-policy/what-to-watch-as-global-esg-reporting-standards-take-shape
https://thesaigontimes.vn/dua-phat-hanh-bao-cao-ben-vung-nhung-doanh-nghiep-can-thuc-chat-hon/

Tin, ảnh: Viện Tài chính bền vững, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH

Giọng đọc: Thanh Kiều

Chân Trang (1)

Tài liệu tham khảo

Global Reporting Initiative (GRI):
Global Reporting Initiative. (n.d.). GRI standards. Truy cập từ: https://www.globalreporting.org/standards/

Sustainability Accounting Standards Board (SASB):
IFRS Foundation. (n.d.). SASB standards overview. Truy cập từ: https://sasb.ifrs.org/standards/