[Research Contribution] Môi trường tâm lý xanh và hành vi hướng về môi trường

17 Tháng Tư, 2025

Từ khóa: Đam mê vì môi trường, tự tin vào năng lực xanh của bản thân, môi trường tâm lý xanh, hành vi hướng về môi trường

17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (sustainable development goals – SDGs) của Liên Hợp Quốc nhằm huy động nguồn lực từ các quốc gia để giải quyết một loạt vấn đề nan giải về kinh tế, xã hội, và môi trường. Trong bối cảnh này, các tổ chức giáo dục đại học đóng vai trò là những tác nhân quan trọng, vì đây là những tổ chức có trách nhiệm rèn luyện các kỹ năng và kiến ​​thức của lực lượng lao động tương lai liên quan đến phát triển bền vững. Hơn nữa, thế hệ trẻ đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy mục tiêu phát triển bền vững thông qua hành vi định hướng bền vững trong lối sống hàng ngày. Do đó, Giáo dục vì Mục tiêu Phát triển Bền vững (Education for sustainable development goals – ESDG) trở thành một điều cần thiết để các bên liên quan có thể tận dụng hoạt động đào tạo và tích hợp SDG vào các hoạt động hàng ngày trong môi trường giáo dục Đại học. Cùng tìm hiểu nghiên cứu của tác giả thuộc Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH)!

Thumb Lớn Thương Hiệu Học Thuật Mới

Để hướng đến khía cạnh môi trường trong phát triển bền vững, quá trình chuyển đổi từ mô hình truyền thống sang một trường đại học xanh đã thu hút sự chú ý của các học giả trong nhiều bối cảnh văn hóa khác nhau. Theo đó, các cơ sở giáo dục đại học đã thực hiện nhiều chính sách khác nhau nhằm xanh hóa mô hình hoạt động của tổ chức. Các chính sách này có thể được chia thành bốn nhóm bao gồm: (1) học thuật (ví dụ: nghiên cứu, chương trình giảng dạy), (2) gắn kết (ví dụ: gắn kết của trường, gắn kết của công chúng), (3) hoạt động (ví dụ: quản lý năng lượng) và (4) hoạch định và điều hành (ví dụ: các hoạt động phối hợp chức năng, đầu tư xanh). Như vậy, một loạt các hoạt động trong cả lĩnh vực học thuật và phi học thuật tại trường đại học có thể phản ánh các hoạt động giảng dạy và học tập, mối quan hệ tương hỗ,… và định hình bầu không khí của trường đại học về các chính sách nhấn mạnh vào khía cạnh xanh hóa. 

Trong lĩnh vực giáo dục, các học giả đã phát hiện ra rằng môi trường học đường rất quan trọng đối với thành tích học tập và các hành vi liên quan. Tuy nhiên, các nghiên cứu về môi trường học đường và tác động của nó đến hành vi của người học chủ yếu tập trung vào các vấn đề học thuật, thay vì cách mà người học áp dụng việc học chính thức lẫn không chính thức của họ vào cuộc sống hàng ngày. Ví dụ, mặc dù quá trình chuyển đổi xanh trong giáo dục đã xuất hiện trong nhiều năm, nhưng vẫn thiếu vắng các bằng chứng thực nghiệm khám phá xem liệu môi trường xanh của một cơ sở giáo dục có thể thúc đẩy người học áp dụng các thực hành bền vững trong cuộc sống hàng ngày hay không.

Một khảo sát cắt ngang với sự tham gia của 270 sinh viên đang học tập tại các trường đại học nhằm mục tiêu tìm hiểu mối quan hệ giữa môi trường tâm lý xanh và hành vi hướng về môi trường của các cá nhân trong cuộc sống hàng ngày (VD: lựa chọn phương tiện giao thông công cộng, tự trang bị hộp đựng thức ăn, thực hiện hành vi phân loại rác,…). Dưới góc nhìn của lý thuyết nhận thức xã hội (social cognitive theory), môi trường tâm lý xanh của người học về trường đại học (nhận thức của người học về các hoạt động xanh của tổ chức – psychological green climate) có thể tăng cường cả quá trình nhận thức và hệ quả hành vi của sinh viên. 

Thứ nhất, khí hậu xanh trong trường đại học được phát hiện là thúc đẩy hành vi của sinh viên trong việc thực hiện hành vi thân thiện với môi trường hàng ngày của họ. Những phát hiện này phù hợp với nghiên cứu trước đây về giáo dục sử dụng môi trường học đường để định hình hành vi của sinh viên và mở rộng phạm vi để bao gồm các hoạt động xanh của trường đại học. Tuy nhiên, điểm khác biệt nghiên cứu đã khám phá chính là vai trò trung gian kép của đam mê vì môi trường (environmental passion) và tự tin năng lực xanh của bản thân (green self-efficacy) có thể là cầu nối giữa môi trường bên ngoài (môi trường tâm lý xanh) và hệ quả hành vi. Các cơ chế này cung cấp lời giải thích cụ thể về cách mà môi trường của trường học có thể ảnh hưởng đến hành vi của sinh viên, đồng thời bổ sung một số cơ chế để mở rộng thêm các nghiên cứu trước đây chỉ ra rằng nhận thức của sinh viên về trường học của họ có thể định hình phản ứng tương ứng. Cuối cùng, tự tin vào năng lực xanh của cá nhân cũng được phát hiện khả năng làm mạnh thêm mối quan hệ giữa môi trường tâm lý xanh từ nhận thức về trường đại học và niềm đam mê môi trường. Như vậy, kết quả cung cấp hiểu biết sâu sắc về thời điểm khí hậu xanh có thể hiệu quả hơn trong việc nâng cao niềm đam mê của học sinh, từ đó dẫn đến hành vi xanh. 

Có một giả thuyết không được hỗ trợ đề cập đến vai trò điều tiết của tự tin vào năng lực xanh của bản thân trong mối liên hệ giữa khí hậu xanh về mặt tâm lý và hành vi thân thiện với môi trường. Giả định của nhóm tác giả UEH về tác động không đáng kể của hiệu quả bản thân xanh dựa trên khái niệm hiệu quả bản thân xanh. Vì tự tin vào năng lực xanh của bản thân chủ yếu đề cập đến quá trình nhận thức mà các cá nhân tham gia để lập kế hoạch đạt được mục tiêu, nên nó có thể đóng vai trò là tác động trung gian liên kết khí hậu xanh và hành vi xanh. Tuy nhiên, khi được thử nghiệm như một yếu tố điều tiết, yếu tố nhận thức này có thể không đủ mạnh để tạo điều kiện cho ảnh hưởng của các yếu tố quyết định bên ngoài (môi trường tâm lý xanh) đến hệ quả về hành vi.

Nghiên cứu này đã mang lại một số đóng góp cho các nhà quản lý giáo dục:

Đầu tiên, mô hình đại học xanh đã được củng cố hiệu lực và ủng hộ triển khai rộng rãi vì đây có thể là giải pháp tiềm năng để đóng góp vào các Mục tiêu Phát triển Bền vững về mặt môi trường không chỉ trên khía cạnh chuyển đổi cơ học các hoạt động mà còn tạo ra ảnh hưởng lên hành vi của bên liên quan là người học. Các trường đại học có thể thay đổi các hoạt động xanh của mình, bao gồm phát triển chương trình giảng dạy liên quan đến thực hành bền vững, củng cố năng lực đào tạo xanh, tổ chức các hội thảo và cuộc thi liên quan đến bảo vệ môi trường. 

Hơn nữa, vì tự tin vào năng lực xanh của cá nhân là một kênh liên kết quan trọng giữa môi trường tâm lý xanh và hành vi xanh, nên các tổ chức cần thiết đưa ra hướng dẫn cụ thể, thiết lập các hình mẫu xanh (VD: các nhân viên trong tổ chức có thể tạo ra hình mẫu đề người học làm theo) và khuyến khích sinh viên tham gia soạn thảo chính sách xanh của trường đại học, điều này có thể tăng cường sự tự tin của họ để thực hiện theo tiêu chuẩn xanh. Ví dụ, các nhà quản lý trường đại học có thể thường xuyên tổ chức các cuộc họp với sinh viên để trao đổi ý tưởng xanh hoặc trực tiếp tham gia các dự án xanh do sinh viên phụ trách để thúc đẩy sự tự tin vào năng lực xanh của bản thân. 

Bên cạnh đó, vì đam mê hướng về môi trường bao gồm cả khía cạnh nhận thức (cognition) và cảm xúc (affection), các trường đại học có thể liên kết hệ thống khen thưởng với các hành động xanh để nâng cao nhận thức của sinh viên về các chính sách xanh và thúc đẩy khía cạnh cảm xúc thúc đẩy sinh viên thực hành hành vi xanh. 

Cuối cùng, tự tin vào năng lực xanh của cá nhân đóng vai trò kép vừa là yếu tố điều tiết vừa là yếu tố trung gian, chúng tôi đề xuất rằng các nhà quản lý giáo dục có thể mở rộng tìm kiếm thêm bằng chứng thực nghiệm ngoài môi trường tổ chức để thúc đẩy quá trình tâm lý này. Ví dụ, các học giả phát hiện ra nhiều yếu tố ở nhiều cấp độ có thể thúc đẩy sự tự tin xanh như xây dựng tầm nhìn chung (shared vision) hoặc phong cách lãnh đạo.

Xem chi tiết nghiên cứu Promoting pro-environmental behavior among university students: Does psychological green climate matter? (Thúc đẩy hành vi thân thiện với môi trường trong sinh viên đại học: Liệu “môi trường tâm lý xanh” có đóng vai trò quan trọng?) TẠI ĐÂY.

Nhóm tác giả: Nguyễn Lê Hoàng Long – Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh; Nguyễn Văn Hậu – Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh

Đây là bài viết nằm trong Chuỗi bài lan tỏa nghiên cứu và kiến thức ứng dụng từ UEH với thông điệp “Research Contribution For All – Nghiên Cứu Vì Cộng Đồng”, UEH trân trọng kính mời Quý độc giả cùng đón xem bản tin UEH Research Insights tiếp theo.

Tin, ảnh: Tác giả, Ban Truyền thông và Phát triển đối tác UEH

Giọng đọc: Thanh Kiều

Chân Trang (1)

Chu kỳ giảm giá của đồng USD?

TS. Đinh Thị Thu Hồng và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Việt Nam cần kịch bản cho thương mại tương lai

ThS. Tô Công Nguyên Bảo

26 Tháng Sáu, 2021

Hệ thống tiền tệ tiếp theo như thế nào?

TS. Lê Đạt Chí và nhóm nghiên cứu

26 Tháng Sáu, 2021

Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam

Khoa Quản lý nhà nước

26 Tháng Sáu, 2021

Cần đưa giao dịch công nghệ lên sàn chứng khoán

Bộ Khoa học và Công nghệ

5 Tháng Sáu, 2021

Thiết kế đô thị: tầm nhìn vững chắc cho đô thị bền vững

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

Phục hồi du lịch và nỗ lực thoát khỏi vòng xoáy ảnh hưởng bởi Covid-19

Viện Đô thị thông minh và Quản lý

5 Tháng Sáu, 2021

2021 sẽ là năm khởi đầu của chu kỳ tăng trưởng mới

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo

5 Tháng Sáu, 2021

Quỹ vaccine sẽ khả thi khi có người dân đóng góp

Phạm Khánh Nam, Việt Dũng

5 Tháng Sáu, 2021

Kích thích kinh tế, gia tăng vận tốc dòng tiền

Quách Doanh Nghiệp

5 Tháng Sáu, 2021

Đi tìm chiến lược hậu Covid-19 cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

PGS TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, ThS Lê Văn

5 Tháng Sáu, 2021

Insurtech – Cơ hội và thách thức cho Startup Việt

Ths. Lê Thị Hồng Hoa

5 Tháng Sáu, 2021